སྲིད་པའི་བོན་གྱི་ལེའུའི་ཡི་གེ་ལ་ཅུང་ཙམ་དཔྱད་པ། （1）

སྲིད་པའི་བོན་གྱི་ལེའུའི་ཡི་གེ་ལ་ཅུང་ཙམ་དཔྱད་པ། （1）
——ལེའུའི་ཡི་གེ་བཅུ་གསུམ་གསེད་དཀྲོལ། 
རྡོ་རྗེ་ཚེ་རིང་།   [ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན]  ལན་ཀྲུའུ། 

[ནང་དོན་གནད་བསྡུས ]  འདིར་སྲིད་པའི་བོན་གཞུང་སྤྱི་བཤད་བརྒྱུད། བོན་གྱི་ཡིག་ཚང་ཁྲོད་ཀྱི་ལེའུའི་ཡི་གེ་བཅུ་གསུམ་ཁོལ་དུ་ཕྱུང་ནས་གསེད་དཀྲོལ་བྱས་ཡོད། 
[བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ ]    སྲིད་པའི་བོན།   ལེའུ།   ལེའུ་ཡིག    ལེའུའི་ཡི་གེ       

གླེང་གཞི། 

      སྔོན་ཆད་བོན་གྱི་ལེའུའི་ཡི་གེའི་སྐོར་ལ་དཔྱད་པ་སྟོང་ཞིང་རང་ལ་ཡང་དེ་འབྲེལ་གྱི་བློ་སྦྱོང་ཞན་པས་གསལ་བོར་འཆད་པར་མི་ནུས་ཀྱང་། བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་ཞིབ་འཇུག་ལ་བསྔོ་ཞིང་དགེ་བར་དམིགས་ཏེ། སྲིད་པའི་བོན་གྱི་དཔེ་རྙིང་ཁག་ལས་ལེའུའི་ཡི་གེ་བཅུ་གསུམ་ཟུར་དུ་ཕྱུང་སྟེ་དཔྱད་པ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། བོན་གྱི་ལེའུའི་ཡི་གེ་དེ་དག་གསེད་དཀྲོལ་མ་བྱས་གོང་དུ། བོན་ལུགས་ལ་ཇི་ལྟར་གྲགས་པ་བཞིན་སྲིད་པའི་བོན་གཞུང་སྤྱི་བཤད་བརྒྱུད།  ཅི་ཞིག་ལ་ལེའུ་དང་ལེའུའི་ཡི་གེའི་གདགས་གཞི་གང་ཡིན་སྐོར་གླེང་བར་བྱ། 
དང་པོ། སྲིད་པའི་བོན་གཞུང་སྤྱི་བཤད།  
      སྤྱིར་སྲིད་པའི་བོན་ནི་གཡུང་དྲུང་བོན་མ་དར་གོང་གི་བོད་ཀྱི་གདོད་མའི་ཆོས་ལུགས་ལ་ཟེར། བོན་ལུགས་སུ། སྲིད་པའི་བོན་གྱི་གཞུང་ནི་བོན་གྱི་ཐེག་དགུ་ ལྟར་ན་རྒྱུའི་ཐེག་པ་སྟེ་ཕྱྭ་སྣང་འཕྲུལ་སྲིད་བཞི་དང་། སྒོ་བཞི་མཛོད་ལྔ་ ལྟར་ན་སྲིད་པ་རྒྱུད་ཀྱི་བོན་སྒོ་དང་། ཕྱི་ནང་གསང་གསུམ་ལྟར་ན། ཕྱི་རྒྱུད་སྤང་ལམ་གྱི་ཁོངས་སུ་བསྡུས་ཡོད་ཅིང་། མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ་ཆབ་ནག་སྲིད་པ་རྒྱུད་བོན་དང་། སྲིད་པའི་བོན། རྒྱུའི་བོན། ཆབ་ནག་བོན། ཡང་ན་སྲིད་པ་རྒྱུད་བོན་སོགས་བྱ། ད་ནི་སྲིད་པའི་བོན་གྱི་གཞུང་ཁོག་མདོ་ཙམ་སྤྲོས་ན། 
      དང་པོ་ཕྱྭ་གཤེན་ཐེག་པའི་བོན་ལ་དབྱེ་བ་མང་ཡང་། བསྡུས་ན་པྲ་ལྟས་མོ་དང་། རྣོ་མཐོང་རྩིས། ན་གསོ་གཏོ་དང་འཆི་བསླུ་དཔྱད་བཅས་རིགས་ཆེན་པོ་བཞི་དང་། རིགས་ཆུང་བ་བཅུ་དྲུག་སྟེ། ཡེ་སྲིད་འཕྲུལ་གྱི་ཇུ་ཐིག་དང་། ཡེ་མཁྱེན་སྒྲ་བླའི་མངོན་ཤེས། ཡེ་རྗེ་སྨོན་པའི་རྨི་ལམ་དང་། ཡེ་དབང་ལྷ་ཡི་བཀའ་བབ་བཅས་ཕྲ་ལྟས་མོ་ཡི་རིགས་བཞི། གབ་རྩེ་འཕྲུལ་གྱི་མེ་ལོང་དང་། སྤར་ཁམས་སྨེ་བ་གླིང་སྐོར། འབྱུང་བ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་དང་། ཇུ་ཞག་རྟེན་འབྲེལ་ལས་རྩིས་བཅས་རྣོ་མཐོང་རྩིས་ཀྱི་རིགས་བཞི། འབྱུང་བ་འཁྲུག་པའི་ཡོ་གཏོ་དང་། མདོས་ཆ་རྟེན་འབྲེལ་བརྡེག་གཏོ། བག་ཉེན་བཟློག་པའི་ཐུན་གཏོ་དང་། མཉམ་གཉིས་བསོར་བའི་བརྗེ་གཏོ་བཅས་གཏོ་ཡི་རིགས་བཞི་དང་། རྒྱུ་རྐྱེན་མཐོང་ལ་དཔྱད་པ། ངོས་འཛིན་རྩ་ལ་དཔྱད་པ། ཕན་གནོད་ཆུ་ལ་དཔྱད་པ་དང་། འཆི་གསོས་ཁམས་ལ་དཔྱད་པ་བཞི་བཅས་ནང་གསེས་བཅུ་དྲུག་ཏུ་བཀར་ཡོད། 
      གཉིས་པ་སྣང་གཤེན་བོན་སྒོ་ལ་སྤྱི་རུ་ཆབ་ནག་ཆུ་བོ་སེལ་སྒོ། ཆབ་དཀར་འདྲེ་སྲིའི་སྒོ། འཕན་ཡུལ་མཉམ་བརྗེས་གླུད་སྒོ། དཔོན་གསས་ཕྱ་གཉན་གཏོའི་སྒོ་བཅས་རྣམ་པ་བཞི་དང་། བྱེ་བྲག་ཆབ་ནག་ཆུ་བོ་སེལ་སྒོ་ལ་སྲིད་པ་སྨྲང་ཆེན་སེལ་གཞུང་དང་། ཐུགས་དཀར་གཉེན་པོ་ལྷ་གཞུང་། སྒྲ་བླ་ཝེར་མ་དཔའ་ཁྲོམ་གཞུང་། སྲིད་པ་མིའུ་རྒྱུད་གཞུང་བཅས་སྨྲང་རྒྱུད་ཆུ་བོའི་གཞུང་བཞི་དང་། དེ་ལས་ཆབ་དཀར་འདྲེ་སྲིའི་སྒོ་ལ་འདྲེ་དགུ་སྐྱས་འདེབས་དང་། སྲི་བཅུ་ཐུར་གནོན་བཅས་གཉིས་དང་། འཕན་ཡུལ་མཉམ་བརྗེ་གླུད་སྒོ་ལ་ཕོ་གླུད་མོ་གླུད་ཆུང་གླུད་ཅེས་རིགས་ཆེན་པོ་གསུམ་དང་། དཔོན་གསས་ཕྱ་གཉན་གཏོ་སྒོ་ལ་དབྱིངས་ཀྱི་ལྷ་ཚོགས་ཚོགས་ཀྱིས་མཆོད་པ་དང་། མཁའ་ཡི་དབལ་མོ་བསྐང་གིས་མཆོད་པ། ཀློང་གི་དམ་ཅན་རྟེན་གྱིས་བརྟེན་པ་དང་། ས་བདག་ཀླུ་གཉན་གཏོ་ཡིས་བཅོས་པ་བཅས་ནང་གསེས་བཅུ་གསུམ་དུ་དབྱེ་ཡོད། 
      གསུམ་པ་འཕྲུལ་གཤེན་གྱི་བོན་སྒོ་འདི་ལ་སྤྱི་རུ་བསྙེན་དང་བསྒྲུབ་དང་ལས་སྦྱོར་རྣམ་པ་གསུམ་དུ་བསྟན་ཞིང་། དེ་ལས་བསྙེན་ཚུལ་ལ་ལུས་བསྐྱེད་དྲིན་ཅན་ཕ་མ་དང་། སེམས་བསྐྱེད་གཡུང་དྲུང་སློབ་དཔོན་དང་། མཐུན་པའི་གྲོགས་བསྐྱེད་ལྷ་སྲས་ལྕམ་བཅས་གསུམ་དང་། བསྒྲུབ་པ་ལ་གནས་དང་རྫས་དང་བཅའ་གཞི་གསུམ། ཏིང་འཛིན་སྙིང་པོ་ཕྱག་རྒྱ་གསུམ། ཚིག་བཤད་འཕྲིན་ལས་རྗེས་བྱ་བཅས་དབྱེ་བ་དགུ  སྦྱོར་བ་ལ་ཕྱི་རྒྱུད་ནང་རྒྱུད་གསང་རྒྱུད་གསུམ་སྟེ་ཕྱི་རྒྱུད་མཁའ་འགྱིང་དབལ་གྱི་རྒྱུད། ནང་རྒྱུད་དབལ་གསས་དྲག་པོའི་རྒྱུད། གསང་རྒྱུད་ལས་ཀྱི་ཐིག་ལེའི་རྒྱུད་བཅས་ནང་གསེས་བཅོ་ལྔ་ཡོད། 
      བཞི་བ་སྲིད་གཤེན་ལ་སྤྱི་རུ་ཤི་ཐབས་འདུར་ཐབས་གཉིས་ཡོད་ཅིང་། དེ་ལས་ཤི་ཐབས་རིགས་ལ་རྒན་གཞོན་བྱིས་པ་གྲི་རྒོད་དང་བཞི་ལ་ཕོ་མོ་གཉིས་སུ་ཕྱེ་བས་བརྒྱད་དམ། ཡང་ན། ཤི་ཐབས་གྱ་གཅིག་སྟེ། བར་ཆད་གདོན་གྱིས་ཤི་བ་དང་། འདུ་བ་ནད་ཀྱིས་ཤི་བ། གློ་བུར་རྐྱེན་གྱིས་ཤི་བ། རྣོ་གཅོད་མཚོན་གྱིས་ཤི་བ་བཅས་ལ་ཉི་ཤུ་ཉི་ཤུ་དང་། ཚེ་ཟད་ལས་ཀྱི་ཤི་བ་གཅིག་བཅས་གྱ་གཅིག་ལས་རིམ་གྱིས་སུམ་བརྒྱ་དྲུག་བཅུའི་གྲངས་སྲིད་པ་དང་། འདུར་ཐབས་ལའང་དོན་རྟགས་རྩིས་ཀྱི་བོན་བཅུ། གཏད་གནད་གཏོད་འཆིང་གི་བོན་བཅུ། སྲིད་པ་ཤི་རབས་ཀྱི་བོན་རྒྱུད་བརྒྱད། གཏོས་པ་ཐག་ཆོད་བོན་སྡེ་བཅུ་གཉིས། འཁོར་བ་གེགས་སེལ་གྱི་བོན་རྒྱུད་བཅུ། དཔོན་དོན་ཤི་རབས་ཀྱི་བོན་རྒྱུད་བདུན། བླ་ཡིད་སེམས་བསྡུས་ཀྱི་བོན་སྒོ་གསུམ། ཡུལ་ཤེས་འདོད་སྤྱོད་ཀྱི་བོན་སྒོ་བརྒྱད། གསོན་གཤིན་ཡུལ་བགོས་ཀྱི་བོན་སྒོ་བཅུ་གཉིས། ཕྱ་གཡང་གཡེན་ཁམས་དང་བཅས་བརྒྱད་བཅུ་རྩ་གཅིག་ཡོད་ཀྱང་། ཤི་ཐབས་དེ་རྣམས་དྲིལ་ན་བཀྲ་དང་བཀྲེའུ་གཉིས། གྲི་དང་མཚོན་བཅས་འདུར་སྒོ་བཞིར་བསྡུས་ཡོད། 
      གོང་དུ་སོང་བ་ནི་སྲིད་པའི་བོན་གྱི་གཞུང་ཁོག་སྤྱི་ཙམ་ཡིན། འོ་ན་ཅི་ཞིག་ལ་ལེའུ་ཡིག་དང་ལེའུའི་ཡི་གེའི་གདགས་གཞི་ཅི་ཡིན་ཞེ་ན། བོན་རིག་ཉམས་ཞིབ་པ་ངག་དབང་རྒྱ་མཚོས་གདོད་མའི་བོན་གྱི་ཆོ་ག་སྤེལ་མཁན་དག་ལ་ལེའུ་དང༌། ལྷ་བདག་ལེའུ། བོན་པོ་ལེའུ། ལེའུ་ལྷ་བདགསྲིད་པའི་ལེའུ། ཨ་མྱེས་ལེའུ། ཡུལ་སྐད་དུ་ལོད་པོ་དང་ལེ་ཀུ་སོགས་ཅི་རིགས་སུ་འབོད་སྲོལ་མཆིས་ ཞེས་གནའི་བོན་སྲོལ་ལ་སྲིད་པའི་བོན་གྱི་ཆོ་ག་སྤེལ་མཁན་གང་ཟག་གམ་སྲིད་པའི་བོན་གྱི་གཞུང་དེ་དག་རང་རྒྱུད་དུ་ཉམས་སུ་ལེན་མཁན་གྱི་སྐྱེས་བུ་དག་ལ་ལེའུ་དང་། བོན་པོ་ལེའུ། སྲིད་པའི་ལེའུ། ལེ་ཀུ། ལྷ་བདག་ལེའུ་སོགས་ཅི་རིགས་འབོད་ཅིང་། བོན་པོ་ལེའུ་དེ་དག་གིས་སྤྱོད་པའི་སྲིད་པའི་བོན་གྱི་འདོན་ཆའམ་ཆོ་ག་ཕྱག་ལེན་སྐོར་གྱི་ཡིག་ཆ་ལ་ལེའུ་ཡིག་ཟེར་སྲོལ་ཡོད། དེ་བས། གྱི་ན་བས་ཀྱང་འདྲ་བ་རྒྱུ་མཚན་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་བོན་གྱི་ལེའུ་གཞུང་ངམ་སྲིད་པ་བོན་གྱི་ལེའུ་ཡིག་དེ་དག་ཁྲོད་ཀྱི་བོན་གྱི་ལེའུས་ཆེད་དུ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་ཡི་གེ་ཁྱད་པར་བ་དེ་རིགས་ལ་གང་ཟག་གི་ཆ་ནས་ལེའུའི་ཡི་གེ་དང་། ལེའུ་གཞུང་གི་ཆ་ནས་སྲིད་པའི་བོན་གྱི་ཡི་གེ་ཞེས་བྱ་བ་ཡིན། སྤྱིར་སྲིད་པའི་བོན་གྱི་ལེའུ་ཡིག་ཕལ་མོ་ཆེ་ནི། རྙིང་ཞིང་རལ་བའི་བོད་ཤོག་ཐོག་བྲིས་པའི་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་ཡིན་པ་དང་། བྲིས་པའི་ཡིག་གཟུགས་སྣ་ཚོགས་སུ་སྣང་ཞིང་། སྐུང་ཡིག་དང་གྲངས་ཡིག་བསྡུས་ཆེ་བ། གཞན་སེམས་ཅན་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་གཟུགས་རིས་དང་། འགྲེལ་བཤད་དཀའ་བའི་ལྐོག་གྱུར་རི་མོ་དག་གིས་ཟུར་བརྒྱན་ཏེ་བརྗོད་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་མཚོན་པ་སོགས་ཀྱིས་དཔྱད་པར་ཚེགས་ཆེ་ཞིང་། སྒོས་སུ་བོན་གྱི་ལེའུ་དེ་དག་གིས་འཇིག་རྟེན་འདི་ཕྱི་གཉིས་ལས་འཇིག་རྟེན་འདིའི་བདེ་སྡུག་གམ་འཕྲལ་གྱི་བྱ་བ་གཙིགས་སུ་བཟུང་སྟེ། ཡར་རྒན་གྱི་ལྷ་གསོལ་བ་དང་། བར་ཁྱིམ་གྱི་ཐབས་འདོན་པ། མར་འདྲེ་སྲི་གནོན་པ་བཅས་ལ་དམར་མཆོད་ཀྱི་ལས་ཀྱང་བྱེད་པས་ན། ཕྱིས་སུ་དར་བའི་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་རྗེས་འཇུག་པ་དག་གིས་ལེའུ་ལྷ་ལོག་གམ་ལེ་གུ་ལྟ་ལོག་ཅེས་དམའ་འབེབས་མཛད་དེ་ལེའུ་བོན་པོར་མི་རྩི་བ་དང་། བོན་པོ་ལེའུ་རང་ལ་བོན་སྒོ་སྤེལ་སའི་ཐུན་མོང་གི་གསས་ཁང་ངམ་ལྷ་ཁང་ཉུང་བ་ སོགས་ཕྱི་ནང་གི་རྐྱེན་དུ་མའི་དབང་གིས། ད་ལྟ་བོད་ཡུལ་དུ་སྲིད་པ་བོན་གྱི་ཆོ་ག་སྤེལ་མཁན་གྱི་ལེའུ་དཀོན་ཞིང་བོན་གྱི་ལེའུ་ཡིག་མང་པོ་ཞིག་ཀྱང་བོད་ཀྱི་ཡུལ་མཐའི་གྲོང་དང་གྲོང་གསེབ་ན་འབྱུང་བཞིའི་བག་ལ་ཞ་བར་གྱུར་ཡོད། 
གཉིས་པ། ལེའུའི་ཡི་གེ་གསེད་བཀྲོལ། 
      ད་ནི་སྲིད་པའི་བོན་གྱི་ལེའུ་ཡིག་ཏུ་འཁོད་པ་ཇི་བཞིན་ལེའུའི་ཡི་གེ་བཅུ་གསུམ་ཁོལ་དུ་ཕྱུང་ནས་བྲི་བྱ་ཞིང་། ལེའུ་ཡིག་ཁྲོད་ཀྱི་ཚིག་རྐང་སྔ་ཕྱི་ཕན་ཚུན་གོ་བསྡུར་ཏེ་རང་བློའི་དཔག་ཚོད་ཀྱིས་ལེའུའི་ཡི་གེ་སོ་སོའི་གཟུགས་རིས་དང་། སྒྲ་གདངས། མཚོན་དོན། སྦྱོར་ཚུལ་བཅས་ལ་དཔྱད་པ་ཅུང་ཙམ་བགྱིས་ན། 
གཅིག ལེའུའི་ཡི་གེ་བཅུ་གསུམ་ཁོལ་ཕྱུང་དཔེ་རིས།

 

གཉིས།  ལེའུའི་ཡི་གེ་བཅུ་གསུམ་གསེད་བཀྲོལ། 
      གཤམ་དུ་ལེའུའི་ཡི་གེའི་གདངས་དང་བསྟན་བྱ་དག་བོད་ལ་ཡོངས་སུ་གྲགས་པའི་ཐོན་མིའི་སྒྲ་སྦྱོར་ཡི་གེ་སྟེ་བོད་ཡིག་ལྟར་བྲིས་པ་ཕུད། དཔྱད་བདེ་བའི་ཕྱིར་ལེའུའི་ཡི་གེ་སོ་སོ་ནི་མ་ཡིག་དབུ་མེད་ལ་ཇི་ལྟར་ཡོད་པ་བཞིན་ཟུར་དུ་ཕྱུང་སྟེ་མ་ཡིག་ལ་A B C D I རྟགས་ཀྱིས་ཕྱག་བཏབ་ཏེ་འདྲ་བཤུས་བྱས་མཐར། ལེའུའི་ཡི་གེ་བཅུ་གསུམ་པོ་རེ་རེ་ནས་གསེད་དཀྲོལ་སྤྱི་ཙམ་བྱས་རྗེས་ཡི་གེ་སོ་སོའི་གཟུགས་རིས་དང་། སྒྲ་གདངས། མཚོན་དོན། སྦྱོར་ཚུལ་བཅས་མདོར་དྲིལ་ཏེ་རེའུ་མིག་ཏུ་བཀོད་ཡོད། 
གཅིག  ལེའུའི་ཡི་གེ
ཀ  མ་ཡིག་འདྲ་བཤུས།

ཁ ལེའུ་ཡིག་གསེད་བཀྲོལ།

 

གསུམ་པ། ལེའུའི་ཡི་གེའི་ཁྱད་ཆོས་དང་མདོ་བསྡུ་བའི་གཏམ། 
      སྲིད་པའི་བོན་ནི་གཡུང་དྲུང་བོན་མ་དར་གོང་གི་བོན་སྣ་མི་འདྲ་བ་སུམ་ཅུ་རྩ་གསུམ་ གཙོས་པའི་བོན་དང་།  ལྷག་པར་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་ཐེག་དགུ་ལས་རྒྱུའི་བོན་ནི་སྲིད་པའི་བོན་དེ་བསྒྱུར་བཅོས་བསྣུབས་གསུམ་བྱས་པའི་རྨང་ཐོག་ནས་མ་ལག་ཆ་ཚང་དུ་བསྒྱུར་བའི་བོན་ཡིན་པས་ན།  སྲིད་པའི་བོན་ནི་དུས་ཀྱི་ཆ་ནས་བྱུང་སྔ་ལ་དོན་གྱི་ཆ་ནས་ཟབ་ཅིང་ཡངས་པ་ཞིག་རེད། གཤམ་དུ་གོང་གི་བོན་གྱི་ལེའུའི་ཡི་གེའི་ཁྱད་ཆོས་དང་དེ་འབྲེལ་གྱི་རང་གི་ལྟ་ཚུལ་མདོ་ཙམ་བརྗོད་ན། ལེའུའི་ཡི་གེ་ལ་ཁྱད་ཆོས་འདི་འདྲ་ཞིག་ཡོད་དེ།

གསལ་བཤད། ཐེབས་རྩ་རྣམ་གྲངས། རྩོམ་ཡིག་འདི་ནི་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཞིབ་འཇུག་རྣམ་གྲངས་《མདོ་ཁམས་རྟ་དཀར་དམག་སྡེའི་ཡུལ་གྱི་བོན་གྱི་གནའ་དཔེ་དག་སྒྲིག་དང་། དཀར་ཆག དཔྱད་ཞིབ》(ལས་གཞིའི་རྣམ་གྲངས་15BMZ020)་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་ནང་གསེས་ཤིག་ཡིན། 
①བོན་ལུགས་ཀྱི་ཐེག་པ་རིམ་དགུ་ལ་དབྱེ་སྲོལ་གསུམ་ཡོད། ལྷ་གཏེར་གྱི་ཐེག་པ་རིམ་དགུ་དང་། དབུས་གཏེར་གྱི་ཐེག་པ་རིམ་དགུ། བྱང་གཏེར་གྱི་ཐེག་པ་རིམ་དགུ་བཅས་གསུམ་དུ་ཡོད་པ་ལས།ལྷོ་གཏེར་གྱི་ཐེག་པ་རིམ་དགུ་ནི། ཕྱྭ་སྣང་འཕྲུལ་སྲིད་བཞི་ལ་རྒྱུའི་ཐེག་པ་བཞི་དང་། དགེ་བསྙེན་དྲང་སྲོང་ཨ་དཀར་ཡེ་གཤེན་གྱི་ཐེག་པ་ལ་འབྲས་བུའི་ཐེག་པ་བཞི། དེའི་སྟེང་དུ་བླ་མེད་ཐེག་པ་བཅས་དང་དགུ   འདིར་ལྷོ་གཏེར་གྱི་ཐེག་དགུ་ལྟར་བཞག་པ་ཡིན།
②སྒོ་བཞི་མཛོད་ལྔ་ནི།དཔོན་གསས་མན་ངག་ལུང་གི་བོན།ཆབ་ནག་སྲིད་པ་རྒྱུད་ཀྱི་བོན།ཆབ་དཀར་དྲག་པོ་སྔགས་ཀྱི་བོན།འཕན་ཡུལ་རྒྱས་པ་འབུམ་གྱི་བོན།མཐོ་ཐོག་སྤྱི་རྒྱུག་མཛོད་ཀྱི་བོན་དང་ལྔའོ།།
③《ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ》 ༢༠༠༨ལོའི་དེབ་གསུམ་པ།ངག་དབང་རྒྱ་མཚོའི་《མདོ་སྨད་ལྷོ་རྒྱུད་དུ་དར་བའི་ཆབ་ནག་སྲིད་པ་རྒྱུད་བོན་གྱི་ཆོ་ག་སྤེལ་མཁན་ལཻ་བདག་ལེའུ་ལ་ཅུང་ཙམ་དཔྱད་པ་》ཤོག་ངོས་༢༩་ན་གསལ། 
④སྤྱིར་བོན་གཞུང་དུ་བོན་སྣ་མི་འདྲ་བ་སུམ་ཅུ་རྩ་གསུམ་པོ་ལ་འབྲི་སྟངས་མི་འདྲ་དུ་མ་ཡོད་པ་ལས་འདིར་《མདོ་དྲི་མེད་གཟི་བརྗིད》ལྟར་བྲིས་ན་འདི་ལྟ་སྟེ། དབལ་བོན། ཡོག་བོན། ཁྲིན་བོན། གཉེར་བོན། འོ་བོན། འཚམས་བོན། དམུ་བོན། བདུད་བོན།  བཙན་བོན། སྲིད་བོན།སྐོས་བོན། ཕྱྭ་བོན། ལྷ་བོན། ཟླ་བོན། ཉི་བོན། སྐར་བོན། སྤྲིན་བོན།  གཞའ་བོན། དལ་བོན།  ཟེར་བོན། ལོ་བོན། རྫི་བོན། ཀླུ་བོན། གཉན་བོན། རྒྱལ་བོན། སྨན་བོན། གཟེད་བོན། སྲིན་བོན།བྱུར་བོན། འདྲེ་བོན། སྲི་བོན།  གཤིན་རྗེའི་བོན།  ཆུད་བོན་ནོ།།    
དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ། 
1.《བོད་གངས་ཅན་གྱི་ཡུལ་དུ་ཡི་གེ་བྱུང་འཕེལ་གྱི་རིམ་པ་བརྗོད་པ་རིག་པའི་སྒྲོན་མེ་》ལྕགས་ཐར་རྒྱལ་གྱིས་བརྩམས། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།   ༢༠༠༥ལོའི་ཟླ་༡༢་པ། 
2.《བོད་གངས་ཅན་ཡིག་སྲོལ་འཕེལ་རིམ་སྐོར་གྱི་གླེང་གཏམ་ཡིད་ཀྱི་རང་སྒྲ》གྲོང་ཁང་ཚེ་རིང་ཆོས་རྒྱལ་གྱིས་བརྩམས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།   ༢༠༡༠ལོའི་ཟླ་༡༠པ། 
3.གངས་ཏི་སེ་བོན་གཞུང་རིག་མཛོད་དཔེ་ཚོགས། གཙོ་སྒྲིག་པ། ཚེ་རིང་ཐར། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༠ལོ། 
4.བོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་ཕྱོགས་སྒྲིག བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༠ལོ། 
5.《世界文字发展史》周有光 著上海教育出版社  1997年4月出版  
6.《文字的产生和发展》 【俄】B.A.伊斯特林 著左少兴  译北京大学出版社2002.9月 
斯巴苯教莱坞文字研究 (1)
              ——莱坞文十三字考释