༄༅།།བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གི་ཁྲིམས་ཡིག་ཐོག་མ་ལ་དཔྱད་པ།

       དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་བརྗོད་གཞི་གཙོ་བོ་ནི།  བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གི་ཁྲིམས་ཡིག་སྔ་ཤོས་གང་ཡིན་པ་ལ་དཔྱད་པ་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན།   ཁྲིམས་ནི་དབང་སྒྱུར་གྲལ་རིམ་གྱིས་གཞན་ལ་དབང་སྒྱུར་བྱེད་ཐབས་ཀྱི་ལག་ཆས་གཙོ་བོ་ཞིག་རེད།  ཁྲིམས་ཡིག་ནི་དབང་སྒྱུར་གྲལ་རིམ་གྱིས་སྒྲིག་གཞི་སྲུང་སྐྱོབ་དང་།  ཁོ་ཚོའི་དབང་ཤུགས་མུ་མཐུད་ནས་བདག་སྐྱོང་བྱེད་ཆོག་པའི་བདེན་དཔང་ཞིག་རེད།  དེས་ན་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གི་ཁྲིམས་ཡིག་སྔ་ཤོས་ནི་ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་ནང་འཁོད་པའི་རྒྱལ་པོ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོའི་སྐབས་སུ་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་ཁྲིམས་ཡིག་གི་སྤྱིའི་རྩ་འཛིན་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡོད་པ་འདི་ཡིན། 
       ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་ལས།     དེ་ནས་ཡུམ་བུ་གླ་སྒང་དུ་གཤེགས་ཏེ།   ཡེ་ནས་མཐོ་བ་ལ།  ཕྱག་ཚང་ལྷོ་དང་སྙགས།  དེ་ནས་ཕྱིང་པ་སྟག་རྩེར་བྱོན་ཏེ་དར་དཀར་གྱི་ཡོལ་བ་དགུ་རིམ་བགྱིས་ནས།  བླ་ཡི་སྐུ་ལ་ཡ་རབས་རྣམས་ཀྱིས་བསྐོར་ནས།  གཙུག་ལག་གི་ཐང་ཁྲིམས་ནི་ལྷའི་ལུགས།  སྒྲུང་དང་ལྡེའུ་ནི་བྱུང་།  དགོངས་པ་འཕྲུལ་གྱི་རས་ཆགས་པས།  གསང་གྲོས་རྣམ་གསུམ་གྱིས་ཕྱི་ནང་གི་དམིགས་ཕྱེ།   མི་ལ་ཆད་གཉིས་དང་བཞེད་རྣམ་ལྔས་བོད་ཀྱི་ཁྲིམས་བཅས།  ཡིག་ཚང་སྡེ་དགུ་དང་། དཔའ་ཚན་རྣམ་བརྒྱད་བཀའ་རིམ་པར་གནང་ཏེ་འཛམ་བུ་གླིང་ན་མཐའ་བཞིའི་རྒྱལ་པོ་བཞི་ཡང་དཔྱ་འབུལ་ལོ།”  །ཞེས་གསལ།   
        འདི་ལ་ཐོག་མར་ཡིག་ཚང་གི་རིན་ཐང་ལ་དཔྱད་པ་དང་།  དེ་ནས་ཁྲིམས་ཡིག་གི་ནང་དོན་ལ་དཔྱད་པ་སྟེ་དོན་ཚན་གཉིས་ཀྱི་ཐོག་ནས་དཔྱད་དགོས་པ་ཞིག་རེད།  
       ༡དེ་ལས་དང་པོ་ཡིག་ཚང་གི་རིན་ཐང་ལ་དཔྱད་པ།   ཡིག་ཚང་འདིའི་མིང་ཆ་ཚང་ལ།  ཆོས་འབྱུང་ཆེན་མོ་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་ལྡེའུ་ཇོ་སྲས་ཀྱི་མཛད་པ། ཞེས་དང་། བསྡུས་མིང་ལ་ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་ཟེར།  ཆོས་འབྱུང་འདི་བརྩམས་པའི་དུས་རབས་སྐོར་ལ།  དཔེ་སྐྲུན་གསལ་བཤད་ལས།  ཆོས་འབྱུང་འདི་ཉིད་ཀྱི་མཛད་པ་པོ་དུས་སྐབས་གང་ཞིག་དུ་བྱོན་པའི་སྐོར་མ་ཡིག་ནང་དུ་མ་གསལ་བ་དང་།  འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་ལོ་ཙཱ་བ་རྔོག་བློ་ལྡན་ཤེས་རབ་བྱོན་པ་ཡན་ཆོད་ལས་མན་ཆད་ཀྱི་ལྷ་ཁང་དང་།  དགོན་པ།  མཁས་པ།  ལོ་ཙཱ་བ་སོགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་གང་ཡང་འཁོད་མེད་པ་དེ་ལ་བརྟགས་ན་རྩོམ་པ་པོ་ལྡེའུ་ཇོ་སྲས་ཞུ་བའི་དམ་པ་དེ་ཉིད་ནི་བོད་ཀྱི་རབ་བྱུང་གཉིས་པའི་ས་གླང་སྟེ་སྤྱི་ལོ་1109ལོའི་གོང་རོལ་དུ་བྱོན་པའི་མཁས་པའི་དབང་པོ་ཞིག་ཡིན་པར་མངོན་པས་གཟུར་གནས་དཔྱོད་ལྡན་རྣམས་ཀྱིས་དཔྱད་པར་འཚལ།   ཞེས་གསལ་བ་ལ་བརྟག་ན་ཡིག་ཚང་འདི་ནི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་རྙིང་ཤོས་དང་།  ཁུང་བཙན་ཤོས་ཤིག་ཡིན་པ་ར་སྤྲད་བྱུང་ཡོད་འདུག  །
        འོ་ན་ཁྲིམས་ཡིག་འདི་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་དུས་རབས་ནམ་ཞིག་ཙམ་ཡིན་ཞེ་ན།   བོད་ཀྱི་ཡིག་ལོ་རྒྱས་ཡིག་ཚང་རྣམས་སུ་རྒྱལ་པོ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་འཁྲུངས་དུས་ཀྱི་ལོ་ཚིགས་ལ་མི་འདྲ་བ་བརྒྱད་ཙམ་ཡོད་འདུག་པ་དེ་དག་ལས་འདིར་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་པདྨ་རཱ་གའི་ལྡེའུ་མིག་ཏུ་དྲངས་པའི་སུམ་པའི་བསྟན་རྩིས་ལྟར་ན།   རྒྱལ་པོ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་འཁྲུངས་དུས་ནི་སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་༤༡༧པའི་ཤིང་བྱི་ལོ་དེར་ཡིན་པ་ངོས་འཛིན་བྱས་འདུག   །དེ་ལྟར་ན་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོས་བོད་ཁམས་གཅིག་གྱུར་བྱས་པའི་དུས་ནི་ཧ་ལམ་སྤྱི་ལོའི་གོང་གི་ལོ་ངོ་༣༦༠ཡས་མས་ཙམ་ཡིན་དགོས།   དེས་ན་བོད་ཡུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ས་བོན་འདི་བྱུང་བ་ནས་ད་ལྟ་སྤྱི་ལོ་2020ལོའི་བར་ལོ་ངོ་2380ཙམ་སོང་ཡོད་འདུག  །
         ༢ ཁྲིམས་ཡིག་གི་ནང་དོན་ལ་དཔྱད་པ།  ཡེ་ནས་མཐོ་བ་ལ། ཞེས་པའི་དོན་ནི་རྒྱལ་པོ་རང་ཉིད་མཐོ་ཤོས་ཡིན་པའི་དོན།  ཕྱག་ཚང་ལྷོ་དང་སྙགས། ཞེས་པ་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོས་བོད་ཁམས་དབང་དུ་བསྡུས་པ་དང༌།  རང་གི་མཆན་ཁེབ་དཔུང་རོགས་ལ་ཡིད་ཆེས་པའི་མི་གཉིས་བསྐོ་གཞག་མཛད་པ་ལ་ཕྱག་ཚང་ཞེས་པའི་གོ་གནས་གནང༌། ཕྱག་ཚང་གང་ཞེ་ན། རུས་མིང་ལྷོ་དང་། རུས་མིང་སྙགས་གཉིས་པ་བསྟན་པས་སྐབས་དེར་བོད་ཡུལ་དུ་འཛམ་གླིང་སྤྱི་ལུགས་ལྟར་རུས་མིང་སྤྱོད་བཞིན་ཡོད་པའང་ཤེས་ཐུབ།  དེ་ནས་ཕྱིང་པ་སྟག་རྩེར་བྱོན་ཏེ་དར་དཀར་གྱི་ཡོལ་བ་དགུ་རིམ་བགྱིས་ནས།  བླ་ཡི་སྐུ་ལ་ཡ་རབས་རྣམས་ཀྱིས་བསྐོར་ནས།  ཞེས་པའི་དོན་ནི། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་པདྨ་རཱ་གའི་ལྡེའུ་མིག་ལས།  དེ་ནས་རྒྱལ་སྲིད་སྐྱོང་བ་ལ་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་ཁྲིམས་དང་ལས་ཀའི་སྒྲིག་གཞི་བཅའ་བའི་དགོས་པར་གཟིགས་ནས་རང་གི་ནང་བློན་ཆེ་རྒུ་རྣམས་དང་ལྷན་ཅིག་ཏུ་ཕྱིང་བ་སྟག་རྩེར་ཕེབས།  ཕྱིང་པའི་གུར་ནང་དུ་བློན་ཆེན་ཆེ་རྒུ་རྣམས་འཚོགས་ཤིང༌། ཕྱི་ནས་སྐུ་སྲུང་དང༌། བྱ་ར་བ་རིམ་པ་མང་པོས་བསྐོར་ནས་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་སྲིད་སྐྱོང་ཐབས་ཀྱི་ཁྲིམས་དང་ལས་ཀའི་ཁྲིམས་རྣམས་གཏན་འབེབས་གནང༌།  ཞེས་འགྲེལ་བཤད་གནང་ཡོད་འདུག  ། བླ་ཡི་སྐུ་ལ་ཡ་རབས་རྣམས་ཀྱིས་བསྐོར་ནས།  ཞེས་པའི་དོན་ནི།  བླ་ནི་གོང་གི་དོན་རྒྱལ་པོ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་རང་ཉིད་དང་། དེ་ལ་ཡ་རབས་ཞེས་པ་བློན་ཆེན་པོ་ཡོན་ཏན་དང་ཐོབ་ཐང་ཡོད་པའི་བློན་པོ་རྣམས་ཀྱིས་བསྐོར་བའི་དོན་ཡིན།  གཙུག་ལག་གི་ཐང་ཁྲིམས་ནི་ལྷའི་ལུགས།  སྒྲུང་དང་ལྡེའུ་ནི་བྱུང་།  གཙུག་ལག་ནི་རིག་གནས་ཡིན་པ་དེའི་ལམ་ལུགས་ནི་སྔར་བོན་གྱི་གཤེན་སྟོན་རྣམས་ཀྱི་ལུགས་ལྟར་བཅས་བཅོས་མེད་པ་རང་སོར་བཞག  །སྐབས་དེར་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ས་བོན་སྒྲུང་དང་།  བློ་རིག་འཕེལ་སྐྱེད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ལྡེའུ་བཅས་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་དར་རྒྱས་བཏང་།  དགོངས་པ་འཕྲུལ་གྱི་རས་ཆགས་པས།  གསང་གྲོས་རྣམ་གསུམ་གྱིས་ཕྱི་ནང་གི་དམིགས་ཕྱེ།   ཞེས་པའི་དོན་ནི།  དུས་གསུམ་ས་ལེར་གཟིགས་པ་ལྟ་བུའི་རིག་པའི་འཕྲུལ་འཁོར་གྱིས་དཔྱད་པས།   བློ་རིག་དང་འཇོན་ཐང་ཆེ་བའི་བློན་པོའི་ཚོགས་པ་ཁག་སོ་སོས་ཕྱི་ནང་གི་སྲིད་དོན་ཆེ་ཕྲ་མཐའ་དག་ལ་རྗེས་དཔག་གི་སྒོ་ནས་ཞིབ་ཏུ་དཔྱད་པའི་ཚོགས་པ་གསང་གྲོས་རྣམ་གསུམ་ཞེས་པའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཤིག་བཙུགས།   ཞེས་པའི་དོན་ཡིན།  མི་ལ་ཆད་གཉིས་དང་བཞེད་རྣམ་ལྔས་བོད་ཀྱི་ཁྲིམས་བཅས།  ཡིག་ཚང་སྡེ་དགུ་དང་། དཔའ་ཚན་རྣམ་བརྒྱད་བཀའ་རིམ་པར་གནང་ཏེ་འཛམ་བུ་གླིང་ན་མཐའ་བཞིའི་རྒྱལ་པོ་བཞིས་ཀྱང་དཔྱ་འབུལ་ལོ།  །ཞེས་པའི་དོན་ནི།   དེ་ལྟར་གསང་གྲོས་རྣམ་གསུམ་གྱིས་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་ཁྲིམས་ཡིག་ནི།  ཆད་གཉིས་ཞེས་པ་བཟང་པོ་ལ་བྱ་དགའ་དང་།  ངན་པ་ལ་དམའ་འབེབས་ཀྱི་བཀའ་ཡིས་བཅད་པ་རིགས་གཉིས།  བཞེད་ལྔ་ཞེས་པ།  སྤུ་རྒྱལ་བཙན་པོའི་སྲིད་ཀྱི་ལམ་ཕྱོགས་བཞེད་པ་ལྔ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་དགོས་པའི་དོན་ཡིན།  འོན་ཀྱང་བཞེད་པ་ལྔ་གང་ཡིན་ད་བར་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་གང་ལས་ཀྱང་མ་མཐོང་།    ཡིག་ཚང་སྡེ་དགུ།  བློན་པོ་རྣམས་ཀྱི་སོ་སོའི་བྱས་རྗེས་ལྟར་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་གོ་གནས་ཀྱི་རིམ་དགུ་གཏན་འབེབས་གནང་བའི་དོན་ཡིན།   དཔའ་ཚན་རྣམ་བརྒྱད།   སྤུ་རྒྱལ་བཙན་པོའི་དམག་གི་གཡུལ་འགྱེད་པའི་སྐབས་སུ་སོ་སོའི་དཔའ་རྟགས་དང་བསྟུན་པའི་དམག་དཔོན་ཆེ་ཆུང་རིམ་པ་སོ་སོའི་གོ་གནས་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་ལས་རྟགས་ཀྱང་གཏན་འབེབས་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན།    འཛམ་བུ་གླིང་ན་མཐའ་བཞིའི་རྒྱལ་པོ་བཞིས་ཀྱང་དཔྱ་འབུལ།  ཞེས་པ་བོད་ཀྱི་ཉེ་སྐོར་ན་ཡོད་པའི་རྒྱལ་ཕྲན་དག་གིས་ཀྱང་དཔྱ་ཁྲལ་ཕུལ་དགོས་པའི་སྟོབས་ཤུགས་ཡོད་པའི་དོན་ཡིན།།
        ༣  མདོར་བསྡུས་ནས་ཁྲིམས་ཡིག་འདིའི་ནང་དོན་ལ་དཔྱད་པ།  བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་བྱིས་པའི་དགའ་སྟོན་ལས་འདིའི་ནང་དོན་ལ་སྒྲིག་གཞིའི་སྐོར་དང་།  ཁྲིམས་ཀྱི་སྐོར་ཏེ་སྡེ་ཚན་གཉིས་སུ་ཕྱེས་ནས་དཔྱད་པ་གཏོང་ཡོད་པར། 
        1 ལས་ཁུངས་ཀྱི་སྒྲིག་གཞིའི་སྐོར་ལ།  སྲིད་ཀྱི་ཇུས་གཞི་བཀོད་པའི་སྒྲིག་གཞི་མཐོ་ཤོས་ལ “གསང་གྲོས་རྣམ་གསུམ” ཟེར། དེའི་ལས་འགན་གཙོ་བོ་ནི་རྒྱལ་ཁམས་ཡོངས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང༌།  དཔལ་འབྱོར། དམག་དོན། ཆོས་ལུགས། རིག་གནས་བཅས་ཀྱི་ཐད་ལ་འགྱུར་བ་གལ་ཆེན་བྱུང་ཚེ། དེ་ལ་དཔྱད་པ་དང་གྲོས་མོལ་གནང་ཞིང་གནས་ལུགས་གཏན་ལ་ཕབ་སྟེ་ཕྱི་ནང་གི་དམིགས་དབྱེ། དེའང་གནད་དོན་གྱི་ངོ་བོ་གལ་ཆེ་ཆུང་དང་བསྟུན་པ་སོགས་ཀྱི་དབྱེ་བས་གསང་གྲོས་ལས་ཁུངས་ལའང་མཐོ་དམན་རིམ་པ་གསུམ་དུ་ཕྱེས་ཡོད་པ་ལ་གསང་གྲོས་རྣམ་གསུམ་ཟེར། །ཆོས་དང་རིག་གནས་ཀྱི་ལས་ཀ་བྱེད་ས་ལ “གཙུག་ལག་ཁང”ཟེར། དེའི་ནང་གཙོ་བོ་བོན་གྱི་རིག་གཞུང་རྣམས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཅིང༌། ལྷ་གསོལ་བ་དང༌།  གཡང་སྒྲུབ་པ། གཏོ་འཕེན་པ།  ཡས་རྫོང་བ་བཅས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་སྣ་ཚོགས་ཡོད་པ་མ་ཟད།  རྒན་པོ་ཚོས་སྔར་བོད་མིའི་འགྲོ་བ་བྱུང་ཚུལ་དང༌། མངའ་མཛད་དཔོན་པོ་བྱུང་ཚུལ། ཆོས་དང་རིག་གནས་དར་ཚུལ་སོགས་ཀྱི་སྒྲུང་གཏམ་བཤད་ནས་བྱིས་པ་དང༌། ལོ་གཞོན་རྣམས་ལ་རིག་གནས་ཀྱི་རྒྱུན་སྤེལ་ཞིང་ཡོད་པ་དང་།  ལྡེའུ་ཞེས་པ་བློ་རིག་འཕེལ་ཐབས་སུ་གབ་ཚིག་འདྲི་བ་དང༌། ཁེད་འཇོག་པ་སོགས་རིག་པ་མང་པོ་རྩེ་སྲོལ་བྱུང་ཡོད།  །
        2 ཁྲིམས་ཀྱི་སྐོར་ལ།  ཆོས་ལུགས་བྱེད་སྒོ་དང༌།  རིག་གནས་དར་སྤེལ་བྱེད་ཚུལ་རྣམས་སྔར་བོན་གྱི་སྟོན་པ་གཤེན་རབ་ཀྱི་ལུགས་ལྟར་ལག་ལེན་མཛད།  བྱ་བ་ཡག་པོ་བྱེད་མཁན་ལ་བསྟོད་བསྔགས་དང་དཔའ་དར་གནང་དགོས་པ་དང༌།  མི་དགེ་བའི་བྱ་བ་སྡུག་པོ་བྱེད་མཁན་ལ་དམའ་འབེབས་དང༌། ལུས་ལ་གཅོད་རྡུང་དང༌། ནོར་ལ་འཕྲོག་ལེན་བྱ་རྒྱུའི་ལུགས་སྲོལ་གཏན་འབེབས་གནང་བ་ལ་“ཆད་གཉིས” ཞེས་གྲགས། “ཡིག་ཚང་སྡེ་དགུ”ཞེས་པ།  རྒྱལ་པོའི་གཞུང་ལ་བྱས་རྗེས་ཆེ་བའི་མི་དེའི་ཁྱིམ་ཚང་ལ་གོ་གནས་སྤྲོད་པ་དང༌།  བྱས་རྗེས་ཆེ་ཆུང་ལྟར་གོ་གནས་ཀྱི་རིམ་པ་དགུ་ཕྱེས་ཡོད། དེ་དག་ཞིབ་ཕྲའི་མིང་མི་འདུག་ཀྱང་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐབས་ཁྲིམས་ཡིག་ནང་དུ་ཡོད་པའི་གསེར་ཡིག་དང༌། གཡུ་ཡིག །དངུལ་ཡིག །ཕྲ་མན་ཡི་གེ།  ཟངས་ཡིག  །ལྕགས་ཡིག་སོགས་རིམ་པ་དགུ་གཏན་འབེབས་གནང་བ་དེ་དག་དང་གཅིག་ཡིན་ངེས། དམག་དང་གཡུལ་ལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་དཔའ་རྟགས་ཅན་གྱི་དཔའ་བོ་རྣམས་ལ་གཟེངས་བསྟོད་བྱ་བའི་ཆེད་དུ་ “དཔའ་ཚན་རྣམ་བརྒྱད” ཅེས་པའང་།  སྟག་སྟོད་སྟག་སྨད་གཉིས། ཟེར་ཆེན་ཟེར་ཆུང་གཉིས། གམ་རས་སྟག་སློག་གཉིས་ཟེར་བ་སྲོང་བཙན་སྐབས་སུ་དཔའ་ཚན་དྲུག་གཏན་འབེབས་བྱས་ཡོད་པ་དེ་དག་ཡིན་པར་ངེས། མདོར་ན་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོས་བོད་ཁམས་བདག་ཏུ་བཟུང་རྗེས།  སྲིད་སྐྱོང་ལམ་ལུགས་ཀྱི་ཁྲིམས་དང༌།  སྒྲིག་གཞི་གསར་དུ་གཏན་འབེབས་གནང་ངོ་།  །