«བསྟན་འགྱུར»སོག་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བ་དེ་ནི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་གཞན་ལ་ངོ་སྤྲོད་དང་བརྒྱུད་སྒྲོག་བྱེད་པའི་ལས་དོན་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན། «ཧོར་གྱི་ཆོས་འབྱུང»ལས།“སྐྱེས་ཆེན་དམ་པ་དེ་དག་ཕལ་ཆེ་བ་རྣམས་ཀྱིས་ནི་རྒྱ་དང་མན་ཇུ་དང་།ལྷག་པར་ཆེན་པོ་ཧོར་གྱི་ཡུལ་གྲུ་མཐའ་དག་གི་དཔོན་ཆེན་རྣམས་ཀྱིས་གཙོས་བློན་འབངས་སྐྱེ་འགྲོ་རྣམས་ལ་ཟབ་པ་དང་རྒྱ་ཆེ་བའི་བསྟན་པ་རིན་པོ་ཆེ་ཕྱོགས་ཀུན་ཏུ་ཆེས་ཆེར་དར་ཞིང་རྒྱས་པར་མཛད”ཅེས་གསུངས་པ་ལྟར«བསྟན་འགྱུར»སོག་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བ་དེས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཐད་དང་རིག་གནས་ཀྱི་ཐད།མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་དང་མེས་རྒྱལ་གཅིག་གྱུར་བཅས་ཀྱི་ཐད་ལ་ཕན་ནུས་གལ་ཆེན་ཐོན་པ་རེད།།...

ཟླ6ཚེས3ཉིན།གཞིས་ཁུངས་སི་ཁྲོན་ཉག་ཆུ་རྫོང་ཡིན་ཞིང་།ད་ལྟ་དཀར་མཛེས་ཚགས་པར་ཁང་གི་ཕྱག་ལས་གནང་མཁན།བོད་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོ་གངས་དབང་བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་ལྷུག་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས«རང་ཡུལ་རང་གིས་བསྐོར་བའི་སྐྱིད་སྡུག»ཅེས་པའི་བགྲོ་གླེང་ཚོགས་འདུ་ཁྲེང་ཏུའུ་རུ་འཚོགས།བགྲོ་གླེང་ཚོགས་འདུ་དེ་མི་རིགས་རྩོམ་རིག་དུས་དེབ་ཁང་དང་།སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་རྩོམ་པ་པོ་མཐུན་ཚོགས།སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།ཀྲུང་གུང་དཀར་མཛེས་ཁུལ་ཨུད་དྲིལ་བསྒྲགས་པུའུ་བཅས་ཀྱིས་མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་གཙོ་གཉེར་བྱས་པ་དང་།དཀར་མཛེས་ཁུལ་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ་ལས་རིགས་མཉམ་འབྲེལ་ལྷན་ཚོགས་དང་སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་བོད་ཡིག་དཔེ་སྐྲུན་ལྟེ་གནས་ཀྱིས་གཉེར་འགན་འཁུར་ཡོད།...

རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་གྲོགས་པོ་ཡིན་ལ།རང་བྱུང་སྐྱེ་ཁམས་མ་ལག་གི་གྲུབ་ཆ་གཙོ་བོ་ཡང་ཡིན་པར་མ་ཟད།རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱིས་མིའི་རིགས་ལ་སྤྲད་པའི་ཐོན་ཁུངས་རྩ་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན།རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་ཐོན་ཁུངས་བདེ་འཇགས་སྲུང་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུ་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་འཚོ་གནས་དང་འཕེལ་རྒྱས་ལ་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད་པར་མ་ཟད།ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་སྐྱེ་ཁམས་དཔལ་ཡོན་གྱི་དགོངས་པ་དོན་འཁྱོལ་བྱེད་པའི་ལག་ལེན་གལ་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་རེད།དེར་བརྟེན།ཚང་མས་སྐྱེ་ཁམས་བདེ་འཇགས་ལ་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་པའི་ཀུན་སློང་དེ་དོན་ཐོག་ཏུ་འཁྱོལ་བར་བྱས་ནས།རང་ཉིད་ནས་མགོ་རྩོམ་པ་དང་།ད་ལྟ་ནས་མགོ་འཛུགས་པ།ལག་ལེན་ཁྲོད་ནས་རྒྱུན་བསྐྱངས་ཏེ།མིའི་རིགས་ཀྱི་ལྗང་མདོག་གི་ཁྱིམ་གཞིས་ལ་སྲུང་སྐྱོང་དང་།མི་དང་རང་བྱུང་ཁམས་ཞི་མཐུན་མཉམ་གནས་ཡོང་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་འདི་ཡང་གློག་བརྙན་ལས་བྱུང་བའི་དྲན་སྐུལ་གྱི་གནད་དམ་པ་ཞིག་རེད་དོ།།...

གཏེར་སྟོན་སངས་རྒྱས་གླིང་པ་ཁོང་ནི་རབ་བྱུང་བཅུ་གཉིས་པའི་ཤིང་བྱ(༡༧༠༥)ལོར་མདོ་ཁམས་ཚ་བ་རོང་དུ་འཁྲུངས་ཤིང་།དགུང་ལོ་སོ་གཅིག་སྟེ་རབ་བྱུང་བཅུ་གཉིས་པའི་ཤིང་ཡོས(༡༧༣༥)ལོར་ཁམས་ཁྱུང་ཡུལ་དུ་སྐུ་གཤེགས་འདུགཁོང་གི་རང་རྣམ་དེབ་གཟུགས་སྟོད་སྨད་གཉིས་ལས་གྲུབ་པ་ཞིག་བཞུགས་ཤིང་།དེར་ཁོང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་རྒྱས་སུ་བཀོད་ཡོད་ལ།ཁོང་ཚ་རོང་ནས་དབུས་གྱིམ་ཤོད་ཁྱུང་ཡུལ་བརྒྱུད་རབ་བྱུང་བཅུ་གཉིས་པའི་མེ་ལུག(༡༧༢༧)ལོའི་ཟླ་བ་བཅུ་པ་ནང་ཀོང་པོ་རོང་དུ་ཕེབས་འབྱོར་བྱུང་འདུགདེ་ནས་ལོ་གཅིག་ཡས་མས་རིང་ཡུལ་དེར་བཞུགས་ནས་བསྟན་དོན་བསྐྱངས་ཡོད།དེ་ཡང་སྟག་བྲོ་གཡུང་དྲུང་དགའ་ཚལ་གླིང་དུ་འདུ་ཁང་བཞེངས་ཏེ་ནང་རྟེན་དུ་ཀུན་བཟང་རྒྱལ་བ་རྒྱ་མཚོའི་སྐུ་བརྙན་བཞེངས།ས་སྤྲེལ(༡༧༢༨)ཟླ་བ་གསུམ་པའི་ནང་དབུས་ཕུག་གསང་བ་ཡང་རྫོང་ནས་ཟབ་དོན་པོད་བཞི་དང་མཐིང་སྐུ་པདྨ་འོད་འབར་སོགས་ཁྲོམ་གཏེར་དུ་བཞེས་གནང་འདུགསྐབས་དེར་ཨ་མདོ་ཚེ་དབང་ལྷུན་གྲུབ་སོགས་ཀྱི་འབོད་སྐུལ་འོག་གནས་མཆོག་བོན་རིའི་དཀར་ཆག་དང་གསོལ་འདེབས་སོགས་གཏན་ལ་ཕབ་འདུགསྐབས་འདིར་གླེང་བྱར་གྱུར་པའི«བོན་རིའི་དཀར་ཆག་ཡིད་བཞིན་ལྗོན་པའི་ཕྲེང་བ»ནི་དུས་སྐབས་དེར་ཕབ་པ་ཁོང་གི་རང་རྣམ་དང་དཀར་ཆག་གི་མཇུག་བྱང་སོགས་ཀྱིས་རྟོགས་ཐུབ།མཁར་རྨེའུ་བསམ་གཏན་ལགས་ཀྱིས་སྤྲུལ་སྐུ་བློ་ལྡན་སྙིང་པོའི་མཚན་གྱི་རྣམ་གྲངས་ལ“པདྨ་གཡུང་དྲུང་དཔའ་བོའམ་བྱང་ཆུབ་རྡོ་རྗེ”ཞུ་ཞེས་གསུངས་པ་ནི།དཀར་ཆག་ལས“མ་འོངས་ཁོ་བོ་བྱང་ཆུབ་རྡོ་རྗེ་རྩལ།།གསང་མཚན་པདྨ་གཡུང་དྲུང་དཔའ་བོ་གསོལ།།”ཞེས་པ་དེར་གཞི་བྱས་པ་རེད།བྱང་ཆུབ་རྡོ་རྗེའམ་པདྨ་གཡུང་དཔའ་བོ་ཞེས་པ་བློ་ལྡན་གྱི་གསུང་རྩོམ་གང་དུ་ཡང་མ་འཁོད་པར་གཏེར་སྟོན་སངས་རྒྱས་གླིང་པ་མཆོག་གི་བཀའ་གཏེར་སྙན་རྒྱུད་ཁག་གི་མཛད་བྱང་དུ་གསལ་ཡོད། དཔེར་ན།སྟག་ལ་བཀྲ་ཤིས་གཏེར་རྫོང་གི་ཕྱག་བཞེས«རིན་ཆེན་ཕྲེང་བའི་རྒྱན»གྱི་མཛད་བྱང་ལས“ས་སྤྲེལ་ཟླ༣པའི་ཚེས༡ཀོང་ཡུལ་ལྗོན་པའི་ཚལ།ངོ་མཚར་གནས་ཆེན་བོན་རིའི་མདུན་ཞོལ་དུ། ཁོ་བོ་བྱང་ཆུབ་རྡོ་རྗེ་རྩལ་གྱིས་སྦྱར།”ཞེས་དང་།«བཀའ་གསང་མཁའ་འགྲོའི་སྙན་རྒྱུད»ལས“དུས་མཐའི་ཁོ་བོ་པདྨ་གཡུང་དྲུང་ལ།སྙད་དུ་བརྒྱུད་ཅིང་རྒྱས་པའི་སྨོན་ལམ་བཏབ།”ཅེས་གསལ་བ་ལྟ་བུ་རེད།གཞན་ཡང་ཁོང་གི་མཚན་གྱི་རྣམ་གྲངས་ལ་གཡུང་དྲུང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན།འཕགས་བཙུན་པད་མ་གཡུང་དྲུང་། སྤྲུལ་སྐུ་བྱང་ཆུབ་རྡོ་རྗེ། པད་མ་གཡུང་དྲུང་དཔའ་བོ་གསལ། ཨོ་རྒྱན་སངས་རྒྱས་གླིང་པ་སོགས་མཆིས།ཡང་སྐབས་འདིར་གླེང་བའི་གཏེར་སྟོན་སངས་གླིང་པའམ་བྱང་ཆུབ་རྡོ་རྗེ་འདི་ཉིད་དུས་རབས་བཅུ་བཞི་པའི་ནང་བྱོན་པའི་རྙིང་མའི་གཏེར་སྟོན་སངས་རྒྱས་གླིང་པ(༡༣༤༣-༡༣༦༩)དང་གོ་འཛོལ་ཐེབས་མི་ཉན།དེང་སང་འདི་གཉིས་ཕན་ཚུན་གོ་འཛོལ་ཐེབས་མཁན་ཡང་ཁ་ཤས་མཐོང་རྒྱུ་འདུགབོན་རིའི་དཀར་ཆག་འདི་ཉིད་ཁྱུང་བཙུན་གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས(༡༧༣༨-༡༧༩༨)ལགས་ཀྱིས་རབ་བྱུང་བཅུ་གསུམ་པའི་མེ་ལུག(༡༧༨༧)ལོར་གནས་མདུན་དཔལ་ལྡན་དགོན་པ་སྟེང་དུ་ཤིང་པར་དུ་བརྐོས་པ་སོགས་ཀྱི་བདག་རྐྱེན་ལས་དེང་གི་ཆར་དཔེ་རྒྱུན་མ་ཆད་པར་བཞུགས་པ་ལགས་སོ།།...

རྩོམ་ཡིག་འདིར་སྔ་འགྱུར་རྙིང་མའི་ཡིག་ཚགས་གསང་རྙིང་རྒྱན་དང་རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་ནང་།མདོར་ན་དབྱངས་རྣམས་ཚིག་གྱེར་དང་རྔ་གྱེར་སྟོང་གྱེར་གསུམ་དུ་འདུའོ་ཞེས་པའི་མིང་ཚིག་ལས་འཕྲོས་པའི་འགྲེལ་པར་རྔ་གྱེར་ནི་དཀྱུས་ཞུག་ལྡེང་གསུམ་འཛོམ་ཞིང་མཚམས་ཕྱེད་པ།སྟོང་གྱེར་ནི་དལ་གློད་མེར་གསུམ་འཛོམ་ཞིང་རྒྱུན་འབྲེལ་བ།ཚིག་གྱེར་ནི་ཐམས་ཅད་གསལ་དག་སྙན་གསུམ་འཛོམ་ཞིང་བྱིན་ཆགས་པར་དགོས་པ་ཞེས་པར་དབྱེ་ཞིབ་བྱས་ཏེ་བརྡ་སྤྲོད་རིག་པའི་ཐབས་ལམ་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་ཚིག་གྱེར།རྔ་གྱེར།སྟོང་གྱེར།གསུམ་པོ་རེ་རེ་བཞིན་འདོན་རྟ་དབྱངས་གསུམ་གྱི་མིང་ཚིག་འཕེལ་འགྱུར་ལས་མཆེད་པའི་སྐོར་ལ་དབྱེ་ཞིབ་རགས་ཙམ་བྱས་པ་དང་།ལྷག་དོན་དུ་འདོན་རྟ་དབྱངས་གསུམ་པོས་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཆོས་ལུགས་ཆོ་གའི་ཁྲོད་དུ་ཆེས་གལ་འགངས་ཆེ་བའི་ནུས་པ་ཐོན་ཡོད་པར་མ་ཟད་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་ནང་འདོན་རྟ་དབྱངས་གསུམ་ནི་ཆོས་ལུགས་ཆོ་གའི་ཁྲོད་དུ་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་ཐབས་ལམ་གལ་པོ་ཆེ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་ཡོད་པའི་སྐོར་ལ་རང་བློས་རིག་འདེད་ཅི་ཐུབ་ཞུས་འདུག...

སུམ་པ་མཁན་ཆེན་ཡེ་ཤེས་དཔལ་འབྱོར་ནི་སྔོན་བྱོན་སྐྱེས་བུ་དམ་པ་ཉི་ཟླ་ལྟ་བུ་མང་བོ་ས་སྟེང་འདིར་གཅིག་རྗེས་གཉིས་མཐུད་དུ་བྱོན་པའི་ཁྲོད་ན་རིན་ཆེན་གསེར་གྱི་ཉི་གདུགས་ལྟར་ཆེས་དབུ་འཕང་མཐོ་ཞིང་ངེས་པ་དོན་གྱི་མཁས་པའི་དབང་བོ།དག་དང་མ་དག་པའི་ཁམས་ཆེན་པོར་རིས་མེད་བསྟན་འགྲོའི་སླད་དུ་དངོས་བརྒྱུད་ཅི་རིགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་མཛད་པ་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པ་གནང་མྱོང་བའི་བོད་ཀྱི་དགེ་འདུན་པ་ཞིག་ཡིན་ལ།ལུང་རིགས་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་དཔྱད་པ་དང་།དཀའ་སྤྱད་སྡུག་རུས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་མང་བོ་ཞིག་གི་ཐབས་ལམ་ལ་བརྟེན་ནས་ཏིང་འཛིན་གྱི་རྟོགས་པ་བརྙེས་ཅིང་།མཁྱེན་བརྩེ་ནུས་གསུམ་གྱི་ཀློང་བརྡོལ་བའི་སྤྲུལ་སྐུ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་ནོ།།...

ཡུལ་སྐོར་ལྷུག་དེབ་འདིའི་རྩོམ་སྟངས་ནི«གཏམ་རྒྱུད་གསེར་ཐང»གི་རྩོམ་སྟངས་ཀྱི་ཤུལ་རྗེས་ཇི་བཞིན་དུ་མངོན་ཡོད་པ་རེད་ལ།དེ་ནི་རྩོམ་པ་པོས་དེབ་ཀྱི་དབུ་རུ་བཤད་ཡོད་པ་ལྟར།«གཏམ་རྒྱུད་གསེར་ཐང»ནི་ཁོས་ཆེས་བཀླགས་གྲངས་མང་བའི་དེབ་ཅིག་ཡིན་ཞེས་པས་ཀྱང་ཡིན་སྲིད།གང་ལྟར།རྗོད་པ་ལ་རང་དབང་ལྡན་ཞིང་སྙན་འགྱུར་གྱི་ཆ་ཤིན་ཏུ་རྒོད་ལ།ཚོར་འདྲེས་ཀྱི་སྙན་ཚིག་གིས་སྐབས་དང་སྐབས་སུ་བརྒྱན་པ་དེས།ལན་རེར་ཡིད་འགྱུར་ལྷུག་རྩོམ་ཞིག་ཀློག་པའི་མྱོང་བའང་བར་མེད་སྟེར།ཡིན་ནའང་།ཡུལ་སྐོར་ཟིན་ཐོ་ནི་རྩོམ་ལུས་ལྷུག་པ་ཡིན་རུང་།རྩོམ་གཞུང་དུ་ལུང་འདྲེན།ངོ་བཤུས།གསུང་དུམ།རྩིས་འགོད་སོགས་མང་དུ་བསྟར་དགོས་པ་དེས།ལྷུག་བརྗོད་ཀྱི་མཚམས་གཅོད་པར་བྱེད་ཀྱང་།དེབ་འདི་ཀློག་པའི་ཚེ་ན་དེ་ཐམས་ཅད་གཞུ་རྒྱུད་གཅིག་ཏུ་བཞག་འདུག་པའི་སྣང་བ་བཅོས་མིན་དུ་བྱིན་འོང་ངོ་།།...

གློག་བརྙན«གསའ»ནི་ཁྱིམ་ཚང་ཞིག་གི་ལུག་ཁྱུར་གསའ་ཞིག་ལྡིང་ནས་ལུག་དགུ་བསད་པར་རྐྱེན་བྱས་ནས་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་བྱུང་རིམ་བཀྲམ་པར(展开)བྱས་ཡོད་ལ།གློག་བརྙན་འདི་ནི་རྒན་པད་མ་ཚེ་བརྟན་གྱི་གློག་བརྙན་གཞན་དག་དང་བསྡུར་ན་ཟློས་གར་རང་བཞིན་གྱི་ཤན་སྟོབས་ཆེ་ཞིང་།མཛེས་རྟོག་གསར་བ་ཞིག་ལ་འཚོལ་ཞིབ་དང་ལྡེབ་འཐེན(抽帧)གྱི་སྒྲིག་སྦྱོར་ལག་ཐབས་སྤྱད་ཡོད་པ་ཞིག་རེད།ད་དུང་།ཁོང་ཉིད་བྱང་ཆ་ལྡན་པའི་བརྙན་མིག་རིང་བོ(长镜头)སྤྱད་ནས་དངོས་ཡོད་འཚོ་བའི་བདེན་སྣང་མངོན་པར་བྱས་འདུག...

ཁྱད་པར་དག་སྙོམས་མཛེས་གསུམ་དང་།ལེགས་མགྱོགས་འགྲིག་གསུམ་སོགས་བྲིས་ཀྱི་འཇོན་ཐང་ཁྱད་པར་ཅན་དེ་ལ་གོ་བ་མ་ཟད།འཇོན་ཐང་མཐོ་དམན་དང་བྲིས་ཀྱི་རྩལ་མཐོ་དམའ་ནི་ཡི་གེ་བྲི་བའི་སྐབས་སུ་འབྲི་བ་བོས་བྲི་བྱའི་ནང་དོན་གང་ཡིན་པ་དེ་འབྲི་བྱེད་ཅི་རིགས་ལ་བརྟེན་ནས་འབྲི་གཞི་གང་ཡིན་པ་དེ་ལ་ཡུལ་དུས་གནས་སྐབས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་གང་ལ་གང་འཚམ་མམ་བབ་བསྟུན་གྱི་སྒོ་ནས་སོར་མོའི་འདུ་བྱེད་ལས་ཐོན་པའི་རྩལ་གྱི་མཐོ་དམའ་ལས་དབྱེ་བ་འབྱེད་པ་ཡིན་པས།བྲིས་རྩལ་མཐོ་དམན་གྱི་ཚད་རིམ་ཅི་ཙམ་དགར་བ་དང་།ཚད་རིམ་སོ་སོའི་བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་དང་།བསླབ་སྦྱང་གི་གོ་རིམ།བསླབ་ཡུན་གྱི་དུས་ཚོད་སོགས་སྲོལ་རྒྱུན་དང་གསར་གཏོད་གཉིས་ལྡན་གྱི་སྒོ་ནས་གཏན་འཁེལ་བྱ་དགོས།དེ་ལྟ་བུའི་ཚད་གཞི་ཞིག་གཏན་ཁེལ་བྱེད་པའི་དམིགས་ཡུལ་ནི།རྒྱུད་ལྡན་བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་རིག་གནས་འཛིན་སྐྱོང་སྤེལ་གསུམ་ལ་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་བསླབ་སྦྱང་གོ་རིམ་རྒྱུད་འཛིན་དང་།བྲིས་རྩལ་མཐོར་འདེགས་གཏོང་བའི་ཐབས་ལམ་ཡང་དག་ཤོས་དེ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་པར་མཛུབ་སྟོན་ནམ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ།སྲོལ་རྒྱུན་ཡིག་རྩལ་རྒྱུད་འཛིན་དང་བྲིས་...