རྩོམ་རིག་དེ་ཡང“བརྗོད་བྱའི་ནང་དོན”དང“རྗོད་བྱེད་ཚིག་སྦྱོར”ཁོ་ནས་ཞིབ་བརྗོད་བྱེད་པའི་རྒྱ་ལས་འགོངས་ཏེ།རིག་གནས་དང་འབྲེལ་ཏེ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ན་དེ་བས་ཀྱང་རྩོམ་རིག་ལ་གནམ་ས་རྒྱ་ཡངས་པོ་ཞིག་བསྐྲུན་ཐུབ་ཅིང་།མི་ལའི་མགུར་འབུམ་དང་བོད་རྩོམ་གཞན་པར་ལྟ་སྐབས་ཀྱང་སྔར་མེད་ཀྱི་རྩོམ་གྱི་རོ་མྱོང་ཁྱད་པར་ཅན་ཞིག་འབྱུང་ངེས་སྙམ་པའི་བློ་སྐྱེད་ཅིག་གིས་འབྲི་ཁུལ་བྱས་པ་ཡིན་མོད།ཕྲན་རང་ན་སོ་ཕྲ་ཞིང་མཐོང་ཐོས་ཞན་པའི་སྟབས་ཀྱིས་རང་སྣང་གང་བྲིས་ལྟ་བུར་སོང་བའི་དབང་དུ་ཡོད་སྲིད་རུང་།རིག་གནས་ཤིག་གི་རྒྱབ་ལྗོངས་ཐོག་ནས་མི་རིགས་གང་དེའི་རྩོམ་རིག་ཐོག་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ་དེ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་ཡིན་ལ།རྩོམ་རིག་དེ་ཉིད་གཞན་ལས་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་ཁྱད་ཆོས་མངོན་སའི་གཞིའང་ཡིན་པར་འདོད་དོ།།...

བསྒྱུར་བཅོས་སྒོ་འབྱེད་བྱས་ནས་ལོ་ངོ45འཁོར་བའི་རིང་།བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་འཕོ་འགྱུར་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་དང་བསྟུན་ནས་སྐྱེས་མའི་སྤྱི་ཚོགས་གོ་གནས་ལ་སྔ་ན་མེད་པའི་འགྱུར་ལྡོག་བྱུང་ཡོད་ལ།ཁོ་མོ་ཚོས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དང་རིག་གནས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ནུས་ཤུགས་བཏོན་ཡོད་པ་སྨོས་མ་དགོས།ཡིན་ནའང་དུས་རབས20པའི་ལོ་རབས80པ་ནས་ད་ལྟའི་བར།རྒྱལ་ནང་དུ་བོད་ཡིག་གི་དུས་དེབ་ཁྱོན་ལྔ་བཅུ་ཙམ་བྱུང་བའི་སྟེང་དུ་བསྡོམས་པས་ཆེད་རྩོམ་ཁྲི་ཚོ་དྲུག་ལ་ཉེ་བ་སྤེལ་ཡོད་ཀྱང་།བོད་ཀྱི་སྐྱེས་མའི་རིག་གནས་ལོ་རྒྱུས་དང་འབྲེལ་བའི་དཔྱད་འབྲས་ཤིན་ཏུ་དཀོན་ལ་སྐྱེས་མའི་རྩོམ་རིག་སྐོར་གྱི་དཔྱད་འབྲས་དེ་བས་ཀྱང་དཀོན།དཔྱད་རྩོམ་འདིར་གནས་ཚུལ་དེ་ལ་གཞིགས་ནས་བོད་ཀྱི་སྐྱེས་མའི་རྩོམ་རིག་བྱུང་ཚུལ་དང་འཕེལ་རིམ་ལ་ཕྱིར་རྟོག་དང་ཕྱོགས་བསྡུས་བྱས་པ་བརྒྱུད་དེ།བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་སྟེགས་སུ་སྐྱེས་མའི་རྩོམ་རིག་གལ་ཆེ་ཚུལ་དང་།ལྷག་པར་དུ་བསྒྱུར་བཅོས་སྒོ་འབྱེད་ཚུན་གྱི་བོད་ཀྱི་སྐྱེས་མའི་རྩོམ་རིག་གི་འཕེལ་རྒྱས་དང་།སྐྱེས་མ་རྩོམ་པ་པོའི་གསར་རྩོམ་སྐོར་གྱི་གནད་དོན་དང་དེ་འབྲེལ་གྱི་ཐག་གཅོད་ཐབས་བཅས་ལ་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དང་ལོ་རྒྱུས་རིག་པའི་མཐོང་སྣེ་སོགས་ནས་དཔྱད་དེ་རང་ཉིད་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་བཏོན་ཡོད།...

སྒོ་མེ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་སྒྲུང་གཏམ་བྱིངས་ལ་བལྟས་ན།ཁོང་ནི་སྒྲུང་གཏམ་བརྩམས་ཆོས་སུ་ཅི་ཞིག་བརྗོད་པ་དང་ཇི་ལྟར་བརྗོད་པ་གཉིས་ཟུང་འབྲེལ་གྱིས་གསར་རྩོམ་ལ་གཞོལ་མཁན་ཞིག་ཏུ་མཐོང་ཡོང་སྟེ།ཁོང་གི་སྒྲུང་གཏམ་ཕལ་མོ་ཆེར་གྲོ་ཞིང་ཁ་ཞེས་པའི་ཡུལ་སྡེ་གཅིག་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་ཡུལ་ཁམས་དང་རྒྱབ་ལྗོངས་སུ་དྲངས་ནས།བོད་པའི་ཞིང་གྲོང་འཚོ་བའི་རང་མདངས་དང་ཁྱད་གཤིས་མ་ལུས་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ་བརྒྱུད་ནས་མངོན་ཡོད་པ་གཤམ་ལྟར།...

གནའ་དེང་ཚིག་དོན་ལ་དབང་འབྱོར་བའི་སྙན་ངག་གི་བོད་ཡུལ་དུ།ད་སྐབས་ཅུང་ཙམ་སྲོལ་རྩོམ་བུ་མོའི་རང་གཤིས་ལ་གྲོང་གི་ན་མཉམ་གྱི་སྐྱེ་བོ་དག་གིས་རྒྱང་ནས་ལྟ་ཙམ་གྱི་དཀྱོག་མཚམས་འདི་ནས། ཁོ་བོས་སྙན་གཞུང་གི་ཕུན་ཚོགས་རྣམས་རེ་ཞིག་སྦས་དོན་རང་བཞིན་དུ་བྱས་ཏེ་དེ་ལ་ཤིན་ཏུ་རྒྱུས་པའི་སྙན་ངག་པ་ཀུན་མཁྱེན་འཇིགས་མེད་གླིང་པ་དང་།ཞང་ཞུང་ཆོས་གྲགས།ཙོང་ཁ་པ།སྒིས་སྟེང་བློ་བཟང་དཔལ་ལྡན་ལྟ་བུ་ཁྲོད་ནས་རེ་ཟུང་རེ་ཅིས་ཀྱང་གླེང་ན་འདོད་དེ། དེའང་ད་ཐེངས་ཇི་སྐད་དུ།“རང་བཞིན་གྱིས་ནི་གྲུབ་པ་དང་།།མང་དུ་ཐོས་པ་དྲི་མ་མེད།།”ཅེས་གསུངས་པ་བཞིན།རྫོགས་ཆེན་པདྨ་སྐལ་བཟང་ཚང་གི་སྙན་ངག་གི་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོའི་ཀློང་ནས་ཆུ་ཐིགས་ཟེགས་མའི་ངང་ཚུལ་ལས་མ་འདས་པའི«བྱེས་བགྲོད་ཅིག་གི་རྗེས་དྲན»ཞེས་པའི་སྙན་ངག་གི་ནང་ནས་དུམ་ཚན་ཞིག་གླེང་བར་བྱའོ། །...

ཁྲང་པེ་རི་བོའི་རྒྱ་སྟག་ཁྲ་བོའི་ངར་སྐད་དྲན་ཚེ་བྱང་ཁོག་སྟོད་ཀྱི་ལ་རྒྱའི་མཚོ་མོ་དགུང་དུ་འཕྱོ། །བདུད་རྩི་སྨན་ལྗོངས་ཞི་ཧྲོང་པན་ནའི་གླང་ཆེན་མཐོང་དུས་ཞབས་འོག་ས་འཛིན་སྔངས་ཤིང་འདར་བཞིན་འབྲོ་བར་རྩོམ། །གློ་བུར་ནང་སོག་རྩྭ་ཐང་སྟེང་ནས་རྟ་རྒོད་ཁྲོས་པའི་བང་དང་བཅས་ཏེ་ལྷང་ལྷང་འཚེར་སྐད་ཐོས་པ་ན། །བདག་གི་སྙིང་དབུས་ཏི་སེ་ལྷུན་པོར་བག་ལ་ཉལ་བའི་སེང་གེ་དཀར་མོས་གནམ་ས་གཡོ་བའི་གཡུ་རལ་གསིག །...

རྩོམ་ཡིག་འདིར་རྩོམ་ཆོས་ཀྱི་རྣམ་པ་གཞིར་བཟུང་སྟེ།བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་ཟློས་གར་རྩོམ་རིག་ནི་ཨ་ཅེ་ལྷ་མོའི་ཟློས་གར་རྩོམ་རིག་དང་རྣམ་ཐར་ཟློས་གར་རྩོམ་རིག་ཅེས་རྣམ་པ་གཉིས་སུ་མངོན་སྟངས་དང་།སྲོལ་རྒྱུན་ཟློས་གར་རྩོམ་རིག་གི་གསར་རྩོམ་ཐད་ནས་གྲུབ་འབྲས་ཆེན་པོ་ལོན་ཐུབ་མེད་པ་དེ་གཙོ་བོ་སྔ་མའི་མཁས་དབང་དག་གི་རིག་གནས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་འཛིན་ལུགས་དང་སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ།དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་དུས་སྐབས་ཀྱི་སྲིད་ལུགས་ཇུས་གཏོགས་བཅས་ཕྱོགས་གསུམ་ནས་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཚུལ་སོགས་ཀྱི་སྐོར་ལ་དཔྱད་པ་བྱས་ཏེ་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་ཟློས་གར་རྩོམ་རིག་གི་འཕེལ་འགྱུར་སྐོར་ལ་ཞིབ་དཔྱོད་གསེད་བཀྲོལ་གནང་འདུག...

སྤྱིར་ཚངས་མགུར་ནི་རྒྱུག་ཆེ་བའི་མགུར་ཚིག་གཅིག་ཡིན་པ་དང་།བྱེ་བྲག་ཚངས་མགུར་ལས“ཤར་ཕྱོགས་རི་བོ”ཞེས་པའི་ཚིགས་བཅད་འདི་ནི་ཕལ་ཆེར་གོ་མ་མྱོང་བའི་བོད་མི་ཞིག་དཀོན་ཚོད་དུ་འདུག་ཅེས་བཤད་ན་ཡང་མི་ཆོག་པ་མེད་ལ།ལྷག་དོན་གནའ་དེང་གི་གླུ་ཚིག་དང་།གྱེར་ཚིགཇ་ཁང་དང་ཆང་ཁང་གི་ལྡེབས།བསྒྲགས་ཡིག་དང་དྲ་དེབ།མཐའ་ན་དགོས་མི་དགོས་ཅི་རིགས་སུ་ཚིགས་བཅད་འདི་ཉིད་བཀོལ་བ་སོགས་མཐོང་ན།བལྟས་ཚོད་དུ་རྩོམ་ཡིག་གི་རིན་ཐང་དང་དེའི་རྒྱབ་ལོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་དེ་དག་ཀྱང་གོ་སོང་བ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་མཐོང་རུང་།དོན་དུ་ཆེས་ཡ་མཚན་པ་ཞིག་ནི་འདི་འདྲས་གཙོ་རྒྱུག(主流)ཆེ་བའི་མགུར་ཚིག་འདི་ཉིད་གནའ་ནས་ད་བར་སྤྱིར་བཏང་གི་སྐྱ་སེར་དཀྱུས་མ་དག་གིས་གོ་བ་ཇི་བཞིན་ལོན་པ་ཕར་ཞོག...

བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་ལ་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་རིག་པའི་ཚོགས་འདུའི་སྟེང་དོ་སྣང་བྱུང་བར་ལམ་ཐག་རིང་མོ་ཞིག་བགྲོད་པ་རེད།བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་བགྲོ་གླེང་བྱེད་པའི་ཚོགས་འདུ་གལ་ཆེན་དེ་ལོ་གསུམ་རེར་ཐེངས་རེ་སྐོང་བཞིན་ཡོད་ཅིང་།ཐེངས་དང་པོར་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གསར་བའི་སྐོར་གྱི་དཔྱད་རྩོམ་འབུལ་མཁན་ནི་ཧེ་ངྷི•སུ་ཏོར་དཱ་ཞུ་བ་སྟེ།བོད་སྐད་ཀྱི་མཚན་ལ་བདེ་སྦྱིན་བཟང་མོ་ཟེར།མོས་དགེ་ཆོས་ཚང་གི་རྣམ་ཐར་བརྩམས་མཛད་དེ་མཚན་སྙན་རྒྱས་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་འདུག1992ལོར།མོས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་སྐུ་ཚེ་དང་གསུང་རྩོམ་གྱི་སྐོར་གླེང་མོལ་མཛད།དེ་ནས་བརྩིས་པའི་ལོ་གསུམ་གྱི་རྗེས་སུ།འཇར་མན་གྱི་ལོ་ཙཱ་པ་ཨ་ལེ་སི•ཀི་རོང་ཧྥེ་ཏི་ལགས་ཀྱིས་ཨོ་སི་ཁྲུ་རི་ཡའི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་བཀྲ་ཤིས་ཟླ་བའི་སྐོར་གྱི་སྙན་ཞུ་བསྒྲོན་མོད་ཀྱི་རྩོམ་དེར་བོད་པས་བོད་ཡིག་གིས་བྲིས་པ་དག་ལ་ཅི་ཡང་གསུངས་མི་འདུགསྐབས་དགུ་བའིIATS(རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་རིག་པའི་ཚོགས་འདུའི་བསྡུས་མིང)དེ་ཧོ་ལན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་ལེ་ཏུང་དུ་བསྐངས་ཤིང་།ཚོགས་ཐོག་ཏུ་ཕ་རེ་སི་ནས་ཕེབས་པའི་ལཱ་ར•མཱ་ཁོ་ཉི་ལགས་ཀྱིས་སྙན་ངག་པ་ཡི་དམ་ཚེ་རིང་མཆོག་དང་འབྲེལ་བའི་གཏམ་བཤད་གནང་བ་དང་།ང་རང་ཉིད་ཀྱིས་རང་མོས་སྙན་ངག་གི་སྐོར་གླེངས་པ་ཡིན།...

སྙན་ངག་འདི་ཁོ་ནར་མ་ཡིན་པར།ད་དུང་ཁོའི་སྙན་ངག་གསར་པ་ཕྱི་མའི་ཁོངས་སུ་གཏོག་པའི«རྔོན་པ་དང་སྦྲང་ཐ»ཞེས་པ་དང་།ལོ་རབས་དགུ་བཅུའི་སྐབས་སུ་བརྩམས་སྣང་མཛད་པའི«ང་ཚོས་སྤྱང་གི་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་དགོས»སོགས་ཀྱང་འདིར་བརྗོད་པའི་སྙན་ངག་དང་ཤིན་ཏུ་ཐག་ཉེ་ཞིང་ནང་བསམ་བློའི་ཟབ་ཚད་དང་ཕྱིའི་སྒྲིག་གཞིའི་འགོད་ལུགས་གང་ནས་མཐུན་འགྱུར་གྱི་ཆ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བས།སྙན་ངག་གི་རྩོམ་རྩལ་དང་རང་གཤིས(ཁྱད་གཤིས)སོགས་ཁྱད་འཕགས་ཡོན་ཏན་གྱི་ཕྱོགས་སུ་ཐོན་འདུག་པ་དང་མི་ཆོས་རིངལུགས་ཀྱི་བསམ་བློའི་ཤུགས་ཆེ་ཞིང་།མཚན་ཉིད་རིག་པའི་གཏིང་ཚད་ལའང་སླེབས་པའི་བརྩམས་ཆོས་ལྟ་བུ་གྱུར་སྙམ་པ་ཞིག་ཀྱང་ཞོར་ནས་བསམས་ཡོང་།...

དཔྱད་རྩོམ་འདིར་ལྷུག་རྩོམ་མང་པོ་སྡེབ་གཅིག་ཏུ་བཀོད་ནས་དཔྱད་པ་གཏོང་སྐབས་ལྷུག་རྩོམ་རིགས་ཆེན་པོ་གསུམ་དུ་དབྱེ་བའི་ཐབས་ལམ་ནས་དཔྱད་པའི་སྲོལ་ལོགས་སུ་བསྐྱུར་ཏེ།བརྩམས་ཆོས་བྱེ་བྲག་པ་མང་པོའི་རང་སྟེང་གི་ཁྱད་ཆོས་རྣམས་ལ་རིགས་དབྱེ་དང་སྤྱི་སྡོམ་བྱས་པ་གཙོ་བོར་བཟུང་ནས་ཉེ་བའི་ལོ་ངོ་བཅུའི(2010—2019)རིང་གི་བོད་ཀྱི་ལྷུག་རྩོམ་གྱི་སྒྱུ་རྩལ་མཚོན་ཐབས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་སྐོར་ཞིབ་ཏུ་གླེང་བར་བྱའོ།།དེ་ཡང«ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གཅེས་བཏུས(2010—2019)»ལས་ལྷུག་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་ཀྱི་དེབ«ཕུགས་འདུན»ཁྲོད་བདམས་པའི་ལྷུག་རྩོམ་བཞི་བཅུ་ཞེ་བདུན་དང་དེའི་ཁ་སྣོན་དུ་ལྷུག་རྩོམ་གཞན་གསུམ་བཞག་ནས་རྩོམ་པ་པོ་ལྔ་བཅུའི་ལྷུག་རྩོམ་ལྔ་བཅུ་དཔྱད་གཞིར་བཟུང་ཡོད།...