གསར་དུ་བཞེངས་པའི་ངན་རྒུ་ཚང་བའི་ལས་ཁུངས།

4

     ཞོལ་དངུལ་པར་ཁང་ནི་བདག་གིས་ཆེས་བལྟ་འདོད་པའི་ཞོལ་གྱི་ལས་ཁུངས་ཤིག་རེད། སྟབས་ལེགས་པ་ཞིག་ལ་ལ་མོ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས་ལགས་འདིའི་ནང་དུ་ལས་བྱ་ཡིན་འདུག ཁོང་གིས་དངུལ་ཁང་གི་སྒོ་ཕྱེས་ནས་ཞིབ་ཏུ་བལྟས་པ་ཡིན།
     འདིར་འགྲེམ་སྟོན་བྱེད་སའི་ལག་རྡུང་དངུལ་ཊམ་གྱི་འགྲེམ་སྟོན་ཁང་དང་། ཤོག་སྒོར་གྱི་འགྲེམ་སྟོན་ཁང་། འཕྲུལ་འཁོར་གྱིས་བཟོས་པའི་དངུལ་ཊམ་འགྲེམ་སྟོན་ཁང་བཅས་ཁང་བ་གསུམ་ཡོད་ཅིང་། འདི་དག་གི་ནང་དུ་བོད་ཀྱི་ཤོག་སྒོར་དག་གི་དཔར་ཤིང་དང་ཚོན་སྣ་ཚོགས། བོད་དངུལ་བཟོ་བྱེད་ཀྱི་ལག་ཆ་སྣ་ཚོགས་འདུག མི་རེ་འགས་སྒོར་མོ་བཟོ་བའི་འདྲ་འབག་བཟོས་འདུག དེ་དག་ནི་ཕལ་ཆེར་དངུལ་རྡུང་བའི་ཚུལ་དང་བོད་སྡོད་ཨམ་བན་གྱིས་ལྟ་རྟོག་བྱེད་བཞིན་བོད་དངུལ་རྡུང་བའི་ཚུལ་རེད། འདི་ལས་ཆེས་དོན་སྙིང་དང་ལྡན་པ་ནི་དུས་རབས་སོ་སོར་བོད་དུ་སྤྱད་པའི་སྒོར་མོ་དག་འགྲེམ་སྟོན་བྱས་པ་དེ་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྒྱུ་ཆ་རིན་ཐང་དང་བྲལ་བ་སྐོར་ཞིག་རེད།
     ངས་སེམས་སུ་བོད་དངུལ་གྱི་བཟོ་གྲྭ་གྲྭ་བཞི་ན་ཡོད་པ་དེ་གསལ་བོ་ཤར་བྱུང་། འོན་ཀྱང་ད་ལྟ་གྲྭ་བཞི་ན་དེའི་འགྲེམ་སྟོན་བྱེད་ས་ཡོད་པའི་སྐད་ཆ་མ་ཐོས་ཤིང་། འདི་རུ་གྲྭ་བཞི་ནས་བཟོས་པའི་བོད་སྒོར་དག་གི་ཤིང་དཔར་དག་ཀྱང་ཡོད་པ་ལ་བལྟས་ན་ད་ལྟ་དེའི་ཚབ་ཀྱང་འདི་ནས་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ། སྐུ་ཞབས་ལ་མོ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས་ཀྱིས་ཤིང་དཔར་འདི་དག་སྔོན་མའི་ཤིང་དཔར་མ་ཡིན་པར་གསར་དུ་བཟོས་པ་ཡིན་ཟེར།
     དངུལ་པར་ཁང་འདི་ནི་དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་དང་བཅུ་དགུའི་ནང་བེད་སྤྱོད་བཏང་མྱོང་བའི་བོད་དངུལ་བཟོ་ས་སྟེ། བོད་དངུལ་དེ་དག་ཟངས་དམར་ལས་བཟོས་པ་ཤ་སྟག་ཡིན། དེ་ལ་དབྱེ་ན་ཁ་གང་དང་ཁ་གང་ཟུར་བརྒྱད། ཕྱེད་བརྒྱད། ཞོ་གང་། སྐར་མ་བཅས་ཡོད། དངུལ་ཁང་དེའི་ནང་ལ་སྐུ་སྣ་ཚོགས་ཀྱང་པར་འདེབས་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད།
     ཐང་དང་སུང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྔ་རོལ་དུ་བོད་མིས་སྟར་ག་དང་དར་གོས། མར་སོགས་སྒོར་མོའི་ཚབ་བྱས་པའི་ངག་རྒྱུན་ཡང་བཤད་རྒྱུ་ཡོད། ཐང་དང་སུང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་། དབྱི་ཏ་ལིའི་ཡུལ་སྐོར་བ་མ་ཁེ་པོ་ལོ་ཡི་རྒྱལ་ཁམས་འགྲིམ་པའི་ཟིན་ཐོ་ལས་བོད་མིས་སྐབས་དེར་གསེར་སྒོར་མོའི་ཚབ་ཏུ་ཚྭ་ལེབ(སྲ་གཟུགས་སུ་ཆགས་པའི་ཚྭ་ཁུ་ལེབ་མོ)སྤྱོད་བཞིན་པ་བཀོད་འདུག སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་ཐོན་མི་སམ་བྷོ་ཊར་གསེར་དང་དངོས་རྫས་མང་བོས་རྒྱ་གར་དུ་མངགས་པ་དང་། བློན་པོ་མགར་སྟོང་བཙན་གྱིས་གསེར་ལས་གྲུབ་པའི་དངོས་རྫས་མང་བོ་འཁྱེར་ནས་རྒྱ་ནག་ཏུ་གཉེན་སློང་བར་སོང་བ་ལྟ་བུས་སྐབས་དེར་སྒོར་མོའི་ཚབ་ཏུ་གསེར་བྱས་ནས་བཀོལ་བཞིན་པ་ཤེས་ཐུབ།
     གསེར་དངུལ་སྒོར་མོའི་ཚབ་བྱས་ན་དེ་འཇལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོ་བྱད་ཡོད་དགོས་པས་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ནང་དུ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་སར་སྤོས་རྗེས་ཕྱོགས་མང་བོ་ནས་བཅོས་སྒྱུར་བྱས་པ་དང་། དེའི་ནང་དུ་སྒོར་མོ་འཇལ་བྱེད་ཀྱི་ཚད་གྲངས་གཏན་ལ་ཕབ་པ་གསལ་བོར་བཀོད་ཡོད།
     དུས་རབས་བཅུ་དྲུག་པའི་དུས་དཀྱིལ་དུ། ནེ་པ་ལའི་ཅ་ཏེ་མན་ཏུའུ་རྒྱུད་ཀྱི་རྒྱལ་ཕྲན་གསུམ་སྟེ་པ་ཏེ་ཀང་དང་ཅ་ཏེ་མན་ཏུའུ། ཕ་ཐན་བཅས་ཀྱིས་བཟོས་པའི་སྒོར་མོ(དངུལ་སྒོར)བོད་དུ་བཀོལ་འགོ་བརྩམས། རྒྱལ་ཕྲན་ཅ་ཏེ་མན་ཏུའུ་ཡི་རྒྱལ་བོ་མཱ་ཧིན་ཏེ་ལཱ་མཱ་ལཱས་རྒྱལ་སྲིད་སྐྱོང་སྐབས། རྒྱལ་ཕྲན་དེ་དང་བོད་ལྗོངས་བར་ལ་དངུལ་སྒོར་དང་དངུལ་བརྗེ་རེས་བྱེད་པའི་ཚོང་རྫས་བརྗེ་རེས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་བྱུང་རྗེས།
     རྒྱལ་ཕྲན་པ་ཏེ་ཀང་དང་ཕ་ཐན་གཉིས་ཀྱང་སྔ་ཕྱིར་ཚོང་རྫས་བརྗེ་རེས་དེའི་ནང་དུ་ཞུགས། དེ་ནས་བཟུང་བོད་ལྗོངས་དང་བལ་བོའི་བར་ལ་དངུལ་སྒོར་དང་དངུལ་བརྗེ་རེས་བྱས། དངུལ་སྒོར་དང་དངུལ་བརྗེ་ཚུལ་ནི་དངུལ་སྒོར་དང་དངུལ་གྱི་ལྗིད་ཚད་འདྲ་མཚུངས་ཀྱིས་བརྗེ་རེས་བྱེད་པ་ཡིན་ལ། དངུལ་སྒོར་བཟོས་པའི་བཟོ་གླ་སྟེར་གྱི་མེད།
རྒྱལ་ཕྲན་པ་ཏེ་ཀང་གི་རྒྱལ་བོ་ཆེས་རྗེས་མ་ལཱ་ནཱ་ཅི་ཐི་མཱ་ལཱ་ཡིས་དངུལ་སྒོར་ནང་དུ་ཟངས་བསྲེས་ནས་སླད་སྐྱོན་བཏང་བའི་དངུལ་སྒོར་འབོར་ཆེན་བོད་དུ་སྐྱེལ་ནས་བལ་བོར་ཁེ་སྤོགས་མང་བོ་ཐོབ་པ་དང་། བལ་བོའི་རྒྱལ་ཕྲན་གསུམ་པོས་དངུལ་སྒོར་ནང་དུ་ཟངས་མ་བསྲེས་པས་བོད་མི་རྣམས་གཏན་ནས་མི་དགའ་བར་གྱུར།
     དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པའི་དུས་དཀྱིལ་དུ། བལ་བོའི་མི་ཕུའུ་ལཱ་ཐི་ཝེ་ནཱ་ལ་དབྱང་ཧྲ་ཨཱ་ཡི་འགོ་ཁྲིད་འོག་ཏུ་བལ་བོ་གཅིག་གྱུར་བྱས། དངུལ་སྒོར་སླད་སྐྱོན་ཅན་བཟོས་ནས་བལ་བོར་ཁེ་སྤོགས་འབོར་ཆེན་ཐོབ་མྱོང་བའི་སྟབས་ཀྱིས་ནཱ་ལ་དབྱང་གིས་མུ་མཐུད་དུ་བོད་ལྗོངས་དང་དངུལ་སྒོར་གྱི་ཚོང་བརྒྱབ། སྐབས་དེར། རྒྱལ་བ་འཇམ་དཔལ་རྒྱ་མཚོས་དངུལ་སྒོར་ནང་ལྕགས་དང་ཟངས། ཞ་ཉེ་སོགས་འབོར་ཆེན་བསྲེས་པའི་སླད་སྐྱོན་ཐེར་འདོན་བྱས་ཡོད་ལ། གནས་ཚུལ་འདི་གོང་མ་རྒྱལ་བོས་ཤེས་རྗེས། བལ་བོར་དངུལ་སྒོར་རྫུན་མ་བཟོ་རྒྱུ་གཏན་འགོག་བྱེད་དགོས་པའི་བཀའ་རྒྱ་བཀྲམ།
     དེ་བས་བལ་བོས་གསར་དུ་བཟོས་པའི་དངུལ་སྒོར་རྒྱུ་སྤུས་བཟང་ཞིང་སླད་སྐྱོན་མེད་པར་གྱུར་ན་ཡང་། དངུལ་ཊམ་གསར་རྙིང་དུས་མཉམ་དུ་སྤྱོད་བཞིན་པའི་དབང་གིས་རྙོག་དྲ་ཆེན་པོ་བྱུང་ཞིང་། དེར་བསྟུན་ནས་མི་སྒེར་གྱིས་བཟོས་པའི་དངུལ་སྒོར་རྫུན་མ་ཡང་ཚོང་རར་ཁྱབ། 1790ལོར་རྒྱལ་དབང་རིན་པོ་ཆེས་ཡང་བསྐྱར་ཕྱིན་ཆད་སླད་སྐྱོན་མེད་པའི་དངུལ་སྒོར་གསར་བ་ལས་དངུལ་སྒོར་རྙིང་མ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་མི་ཆོག་པའི་བཀའ་རྒྱ་བཀྲམ་ཞིང་། བོད་གཞུང་གིས་བལ་བོར་དངུལ་སྒོར་རྙིང་བ་ཕྱིར་བསྡུ་བྱེད་དགོས་པའི་བླང་བྱ་བཏོན། འོན་ཀྱང་བལ་བོ་ཕྱོགས་ནས་བོད་གཞུང་ལ་སྒོར་མོ་རྙིང་བ་ཕྱིར་བསྡུ་བྱེད་དགོས་ན་དངུལ་སྒོར་གསར་བ་གཅིག་ལ་དངུལ་སྒོར་རྙིང་བ་གཉིས་རེ་སྤྲོད་དགོས་ཤིང་། དེ་མིན་དངུལ་སྒོར་དང་དངུལ་གྱི་ལྗིད་ཚད་འདྲ་མཚུངས་ཀྱིས་བརྗེ་བའི་སྲོལ་སྒྱུར་ཏེ་དངུལ་སྲང་གཅིག་ལ་དངུལ་སྒོར་གསར་བ་དྲུག་ལས་མི་སྤྲོད་པའི་ཆ་རྐྱེན་བཏོན།
     ཆ་རྐྱེན་དེ་བོད་གཞུང་གིས་ཁས་མ་བླངས་པས1788ལོར་བལ་བོས་དམག་དྲངས། སྤྱི་ལོ1791ལོར་གཞི་ཁྱོན་ཆེན་པོས་བོད་ལྗོངས་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་ནས། ཆིང་རྒྱལ་རབས་སྲིད་གཞུང་གིས་དམག་དཔུང་དང་། རྒྱལ་མོ་ཚ་བ་རོང་སོགས་ནས་དམག་རོགས་སླེབས་ཏེ1792ལོའི་ཟླ5པར་བལ་བོའི་བཙན་འཛུལ་བ་ཡོངས་རྫོགས་བོད་ཀྱི་ས་ཁོངས་ནས་མཐའ་ལ་བསྐྲད།
     བལ་བོ་དང་བོད་ལྗོངས་བར་གྱི་སྒོར་མོའི་ཀླན་ཀ་དེས་བོད་གཞུང་དང་བོད་རིགས་མི་དམངས་ལ་གྱོང་གུད་ཚབས་ཆེན་བཟོས་པས་བོད་ལྗོངས་ཀྱིས་ཀྱང་རང་གི་སྒོར་མོ་བཟོ་དགོས་པ་གསལ་བོར་རྟོགས་བྱུང་བས་བོད་རང་གིས་སྒོར་མོ་བཟོ་བའི་དབུ་བརྙེས་པ་རེད།
     1763ནས1764ལོའི་བར་དུ་ལན་ཛ་བཀོད་པའི་ཊམ་ཀ་ཁེ་ལྔ་ཅན་དང་། ཁེ་ལྔ་ཚེག་སོ་ལྔ་ཅན། ཁེ་ལྔ་ཚེག་བཅོ་བརྒྱད་ཅན། ཁེ་ལྔ་ཚེག་ཐིག་ལྔ་ཅན་བླུགས། 1775ལོ་ནས1777ལོའི་བར་དུ་སྟེང་དུ་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་དང་རྒྱབ་ཏུ“མིགགླཤི”ཞེས་བཀོད་པའི་དངུལ་སྒོར་ཁེ་ལྔ་ཚེག་སུམ་ཅུ་ཅན་བླུགས། 1790ནས1793ལོའི་བར་དུ་བཅུ་གསུམ་ཞེ་ལྔ་དང་བཅུ་གསུམ་ཞེ་དྲུགབཅུ་གསུམ་ཞེ་བདུན་ཟེར་བའི་དངུལ་སྒོར་བླུགས།
     1792ལོར་ཆིང་སྲིད་གཞུང་གིས་ལྷ་སར་སྒོར་མོ་བཟོ་བའི་ལས་ཁུངས་ཏེ་པའོ་གཙང་ཅུས(宝藏局)འཛུགས་རྒྱུའི་གཏན་ལ་ཕབ། བོད་གཞུང་གི་བཀའ་བློན་དང་མཉམ་དུ་སྒོར་མོ་བཟོ་བའི་སྟ་གོན་བྱས། པའོ་གཙང་ཅུས་ཀྱིས་ཐོག་མར་ཚོད་ལྟའི་ཚུལ་དུ་བཟོས་པ་ནི་ཆན་ལུང་ཐོང་པོ་ཟེར་བའི་དངུལ་སྒོར་ཧ་ཅང་སྲབ་བུ་ཞིག་ཡིན། དངུལ་སྒོར་དེའི་ངོས་གཉིས་སུ་བོད་ཡིག་མ་གཏོགས་རྒྱ་ཡིག་བྲིས་མེད་པས་ཆིང་གཞུང་གི་འདོད་བློ་དང་མ་འཚམ་པས་སྤྱོད་པའི་ཆོག་མཆན་ཐོབ་མ་ཐུབ།
     1793ལོར་པའོ་གཙང་ཅུས་ཀྱིས“ཆན་ལུང་པོའོ་གཙང”ཟེར་བའི་དངུལ་སྒོར་སྲབ་བུ་ཞིག་བཟོས་པ་དེའི་མཐུག་ཚད་ལ་ཧའོ་སྨིས0.25ཡོད་ཅིང་། ངོས་གཅིག་ཏུ“ཆན་ལུང་པོའོ་གཙང”ཞེས་པའི་རྒྱ་ཡིག་བྲིས་ཤིང་ངོས་གཅིག་ཏུ་བོད་ཡིག་བྲིས་ཡོད། མཐའ་འཁོར་དུ་སྒོར་མོ་བཟོ་བའི་ལོ་བྲིས་ཡོད། སྒོར་འདི་བོད་ལྗོངས་ས་ཁུལ་ཁོ་ནར་བཀོལ་ཅིང་གྲངས་ཚད་ཀྱང་མང་བོ་མེད་པས་གོ་ཐོས་ལྟར་ན་ཨ་མེ་རི་ཀའི་སྒོར་མོ་ཉར་ཚགས་བྱེད་མཁན་ཞིག་གི་ལག་ཏུ“ཆན་ལུང་པོའོ་གཙང”གཅིག་ཉར་བ་ལས་ད་ལྟའི་བར་དུ་ཉར་ཚགས་བྱས་ཡོད་པ་ཤིན་ཏུ་ཉུང་སྐད། ཅ་ཆིན་པོའོ་གཙང་ཟེར་བ་སོགས་ཀྱང་རིམ་བཞིན་དཔར།
     1889ལོར་ཀོང་བོ་ས་ཁུལ་དུ་དངུལ་པར་བཟོ་གྲྭ་བཙུགས། 1890ལོར་ཊམ་དཀར་བཅོ་ལྔ་ཅན་དང་ཉེར་བཞི་ཅན། དེའི་ཕྱི་ལོར་བཅོ་ལྔ་ཅན་དང་ཉེར་ལྔ་ཅན་པར་འདེབས་གནང་བ་དང་ཆབས་ཅིག1892ལོར་ལྷ་ལྡན་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོར་དངུལ་ཕུད་སྐུ་འགྱེད་གནང་། དེ་ནས་བཟུང་རྒྱ་ཆེར་འགྲེམ་གཏོང་གནང་།
     1912ནས་གྲྭ་བཞི་ནས་བོད་དངུལ་གྱི་བཟོ་གྲྭ་བཙུགས་ཤིང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་ཞེས་བཀོད་པའི་སྒོར་མོ་བླུགས་པ་བཟོས། གོང་ལ་གངས་ལྗོངས་བོད་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོ་ལུགས་ཟུང་ཆབ་སྲིད་དབུ་བརྙེས་ཀྱི་ལོ་ཆིག་སྟོང་དྲུག་བརྒྱ་ང་བཅུ་ང་བརྒྱད།③ཅེས་དང་གཤམ་དུ། ཕུན་ཚོགས་སྡེ་བཞིའི་དཔལ་མངའ་ཕན་བདེ་སྤྱི་ནོར་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ལྡན་གྱི་རབ་བྱུང་བཅོ་ལྔ་བའི་ཤོག་དངུལ་ཞེས་བྲིས་པའི་སྔོ་མདོག་ལྔ་ལོ་དང་དམར་བོ་བཅུ་ལོ་གཉིས་དཔར།
     1913ལོར་གོང་ལ་གངས་ལྗོངས་བོད་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོ་ལུགས་ཟུང་ཆབ་སྲིད་དབུ་བརྙེས་ཀྱི་ལོ་ཆིག་སྟོང་དྲུག་བརྒྱ་ང་བཅུ་ང་དགུ། ཞེས་དང་གཤམ་དུ། ཕུན་ཚོགས་སྡེ་བཞིའི་དཔལ་མངའ་ཕན་བདེ་སྤྱི་ནོར་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ལྡན་གྱི་རབ་བྱུང་བཅོ་ལྔ་བའི་ཤོག་དངུལ་ཅེས་བྲིས་པའི་ཚོན་མདོག་མི་འདྲ་བའི་བཅུ་ལོ་དང་བཅོ་ལྔ་ཅན། ཉེར་ལྔ་ཅན། ལྔ་བཅུ་ཅན་བཅས་དཔར། ལོ་དེར་སྨད་སྐྱིད་དངུལ་པར་ཁང་སྐྱིད་ཆུའི་བྱང་ངོས་སུ་བཙུགས།
     1914ལོར་གྲྭ་བཞི་དངུལ་པར་ཁང་ནས་དངུལ་སྲང་གཉིས་ལྡན་གྱི་ཊམ་ཀ་དཔར་ཞིང1918ལོར་གྲྭ་བཞི་དང་སྨད་སྐྱིད་དངུལ་པར་ཁང་ནས་སོ་སོར་དངུལ་སྲང་གཅིག་ཅན་དང་ལྔ་ཅན་དཔར།
     1918ལོར་རྒྱལ་བའི་སྤྱན་བསལ་ཚ་རོང་ལ་དངུལ་ཁང་གི་དབང་ཆ་ཐོབ་ཅིང་། ནོར་བུའི་གླིང་ཀའི་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་ལོ་འདུལ་གསེར་ཊམ་ཁང་བཅས་ནས་སྲང་ཉི་ཤུ་ཅན་གྱི་གསེར་སྒོར་བླུགས།
    1917ལོ་ནས་ཟངས་ཊམ་ལྡུག་མགོ་བརྩམས་ཏེ། ལོ་དེར་སྐྱིད་སྨད་དངུལ་པར་ཁང་ནས་མདུན་དུ་མཐའ་རུ་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་ཞེས་པའི་ཡི་གེ་དང་དཀྱིལ་ན་སེང་གེ་རྒྱབ་ཏུ་ཞོ་གྲངས་བཀོད་པའི་ཟངས་ཊམ་ཞོ་གང་ཅན་དང་། མདོ་སྡེ་དངུལ་པར་ཁང་ནས་དེ་ལྟ་བུའི་ཟངས་སྒོར་ཞོ་གང་ཅན་བླུགས། 1920ལོར་མདོ་སྡེ་དངུལ་པར་ཁང་ནས་དེ་ལྟ་བུའི་ཟངས་སྒོར་ཞོ་གང་ཅན་བླུགས། 1922ལོར་ཡང་ཐེངས་གཅིག་ལ་བླུགས་མྱོང་ཞིང་བསྡོམས་པའི་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གིས་ཐེངས་ལྔ་ལ་བླུགས་ཤིང1925ལོར་ཡང་བསྐྱར་ཁ་སྣོན་དུ་བླུགས། 1918ནས1922བར་ཞོ་ལྔ་ཅན་གྱི་ཟངས་སྒོར་ཐེངས་ལྔ་ལ་བླུགས་ཤིང1918ནས1921ལོའི་བར་སྐར་གང་ཕྱེད་ལྔ་ཅན་གྱི་ཟངས་སྒོར་ཐེངས་གསུམ་ལ་བླུགས། 1927ལོ་ནས་མདོ་སྡེ་དངུལ་པར་ཁང་ནས་ཟངས་ཊམ་ཞོ་གང་ཅན1930ལོར་ཞོ་ལྔ་ཅན་བླུགས་ཀྱང་བཀྲམ་མེད།
     1929ལོར་དངུལ་ཊམ་ཞོ་ལྔ་ཅན་དང1930ལོར་དངུལ་ཊམ་ཞོ་གཉིས་ཅན་བླུགས།
     1923ལོར་འབྲོང་རྩེ་ཐུབ་བསྟན་ཀུན་འཕེལ་གྱིས་རྒྱ་གར་དུ་དཔར་ལས་ལག་རྩལ་སྦྱངས་ཤིང་། 1925ལོར་དཔར་ཆས་ཉོས་ཏེ་ཕྱིར་ལོག་རྗེས་གྲྭ་བཞི་གློག་འཕྲུལ་ཁང་བཙུགས་ཏེ1931ལོར་ནས་ཟངས་དང་དངུལ་གྱི་ཊམ་ཁ་དང་ཤོག་དངུལ་ཚོན་ཁྲ་མ་སོགས་པར་འདེབས་བྱས། 1937ལོར1931ལོའི་སྒོར་རྫུན་མང་དུ་མཐོང་བས་གྲྭ་བཞི་དངུལ་ཁང་གིས་དེ་དག་ཕྱིར་བསྡུས་ནས་ཤོག་སྒོར་གསར་བ་སྲིད་གཞུང་གི་ཐེའུ་བརྒྱབ་ཡོད་པ་བཏོན།
    1932ལོར་ཟངས་སྒོར་བརྫུན་མ་བཟོས་པ་མཐོང་བས་ཟླ་བརྒྱད་པར་ཟངས་སྒོར་གསར་བ་ཞིག་བཟོས། དེའི་འཆར་གཞི་ཅུང་ཕྲ་ཞིང་ཞིབ་ཏེ། མཐའ་སྐོར་དུ་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་དང་དཀྱིལ་དུ་སེང་གེ རྒྱབ་ཀྱི་མཐའ་སྐོར་དུ་རབ་ལོ་དང་དཀྱིལ་དུ་ཞོ་གང་ཞེས་འཁོད་ཡོད།
     1932ལོ་ནས་ཤོག་སྒོར་པར་གཞི་མི་འདྲ་བ་གསུམ་བཟོས། དེ་ལ་ཊམ་སྲང་བརྒྱ་ཅན་དང་། སྲང་བཅུ་ཅན། སྲང་ལྔ་ཅན་བཅས་ཡོད། དེ་དག་གི་མདུན་ཤོག་གོང་དུ་གངས་ལྗོངས་བོད་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོའི་ལུགས་ཟུང་ཆབ་སྲིད་དབུ་བརྙེས་ཀྱི་ལོ་ཆིག་སྟོང་བདུན་བརྒྱ་ཞེས་ལྷ་ཐོ་ཐོ་རི་ནས་བརྩིས་པའི་ལོ་གྲངས་དང་བར་དུ་སེང་གེ་གཉིས་གཤམ་དུ་ཕུན་ཚོགས་སྡེ་བཞིའི་དཔལ་མངའ་ཕན་བདེ་སྤྱི་ནོར་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ལྡན་གྱི་རབ་བྱུང་བཅུ་དྲུག་པའི་ཤོག་དངུལ་བཀོད་པ་སོགས་འཆར་བཀོད་ཅུང་ཕྲ་ཞིང་ཞིབ་པ་ཡིན།
     ལོ་དེར་གྲྭ་བཞི་དངུལ་ཁང་གིས་ལོ་ཉི་ཤུའི་རིང་གི་དངུལ་སྒོར་ཕྱིར་བསྡུས་ནས་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་ཞེས་བཀོད་པའི་དངུལ་སྒོར་སྲང་གང་ཞོ་ལྔ་ཅན་དང་སྲང་གསུམ་ཅན་བཟོ་བའི་འཆར་གཞི་བཟོས་ནས་རིམ་བཞིན་བཟོས་ནས་བཀྲམ།
     1937ལོར་མདུན་གྱི་གོང་དུ་གནམ་བསྐོས་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ། ཞེས་དང་གཤམ་དུ་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ལྡན་གྱི་དངུལ་སྲང་བརྒྱ་ཐམ་པ་ཞེས་བྲིས་པའི་བརྒྱ་ཤོག་ཅན་གྱི་སྒོར་མོ་ཁྲི་བཅུ་དཔར། 1941ལོར་གངས་ལྗོངས་བོད་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོའི་ལུགས་ཟུང་ཆབ་སྲིད་དབུ་བརྙེས་ཀྱི་ལོ་ཆིག་སྟོང་དྲུག་བརྒྱ་གོ་གཅིག་ཅེས་དང་གཤམ་དུ་ཕུན་ཚོགས་སྡེ་བཞིའི་དཔལ་མངའ་ཕན་བདེའི་སྤྱི་ནོར་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ལྡན་གྱི་རབ་བྱུང་བཅུ་དྲུག་པའི་ཤོག་དངུལ་ཞེས་བཀོད་པའི་ཤོར་སྒོར་སྲང་བཅུ་ཅན་དང་སྲང་ལྔ་ཅན་དཔར།
     1949ལོར་གནམ་བསྐོས་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་དང་གཤམ་དུ་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ལྡན་གྱི་ཤོག་དངུལ་སྲང་ཉི་ཤུ་རྩ་ལྔ། ཞེས་པའི་ཚོན་མདོག་ཅན་གྱི་ཤོག་སྒོར་བཀྲམ།
     1951ལོར་གྲྭ་བཞི་དངུལ་ཁང་གིས་མདུན་དུ་ཕོ་བྲང་པོ་ཏ་ལ་དང་མཐའ་སྐོར་དུ་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་དང་གཤམ་དུ་དངུལ་སྲང་གྲངས་ཞེས་དང་རྒྱབ་ཏུ་གངས་ལྗོངས་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ལྡན་རབ་ལོ925སྤྱི་ལོ1951དབུས་སུ་ཆོས་འཁོར་བཀོད་པའི་དངུལ་སྒོར་སྲང་ལྔ་བཅུ་ཅན་དང་ཉེར་ལྔ་ཅན་འགྲེམ་སྤེལ་བྱས། 1953ལོར་སྲང་བདུན་དང་ཞོ་ལྔ་ཅན་དང་སྲང་ལྔ་ཅན་གྱི་དངུལ་སྒོར་འགྲེམ་སྤེལ་བྱས།
     1953ནས1954བར་དུ་མདུན་དུ་དབུས་སུ་གངས་རི་དང་སེང་གེ་ཡོད་ཅིང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་སྲང་གྲངས་དང་། རྒྱབ་ཏུ་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ལྡན་རབ་ལོ་བཀོད་པའི་ཟངས་སྒོར་སྲང་ལྔ་ཅན་དང་དངུལ་སྒོར་སྲང་ལྔ་ཅན་བླུགས།
     1953ལོར་གྲྭ་བཞི་དངུལ་ཁང་གིས་དངུལ་སྒོར་གཉིས་འཆར་འགོད་བྱས་ནས་བཀའ་ཤག་ལ་སྙན་ཞུ་ཕུལ་མོད། དེ་ལས་ཊམ་ཀ་དཀར་བོ་ཁོ་ནར་ཆོག་མཆན་བཀོད། 1954ལོར་མདུན་དུ་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་དང་རྒྱབ་ཏུ་བཀྲ་ཤིས་རྟགས་བརྒྱད་བཀོད་པའི་སྲང་ལྔ་ཅན་གྱི་དངུལ་སྒོར་དེ་འགྲེམ་སྤེལ་བྱས། དེ་ནི་བོད་གཞུང་གིས་བཀྲམ་པའི་ཆེས་མཐའ་མ་ཡིན་ནམ། དེའི་རྗེས་སུ་དཔར་བའི་སྒོར་མོ་ཡོད་པའི་སྐོར་ངས་ཤེས་མ་བྱུང་།
     1957ལོའི་ཟླ་བདུན་པར་བོད་དངུལ་སྤྱོད་པར་མཚམས་བཞག་ནས་ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཤོག་དངུལ་སྤྱོད་པའི་བཀའ་རྒྱ་བཀྲམ་པ་ནས་བོད་དངུལ་གྱི་ནུས་པ་ཐོན་པའི་ལོ་རྒྱུས་མཇུག་རྫོགས་སོང་། བོད་དངུལ་འགྲེམ་སྟོན་ཁང་ནས་མི་བཞུགས་ཀ་མེད་ཆགས་སོང་། དེ་ནས་བཟུང་བོད་དངུལ་དངོས་སུ་འགྲེམ་སྟོན་ཁང་ལ་སྐྱེལ་དགོས་བྱུང་། ད་ལྟ་འགྲེམ་སྟོན་ཁང་འདི་ན་ཡོད་པའི་བོད་དངུལ་དག་ཀྱང་ངོ་མ་མ་ཡིན་པར་འདྲ་བཟོ་བྱས་པའི་ཚབ་མ་ཏག་ཏག་རེད།
     ད་ལྟ་བོད་ཡིག་ཏུ་བོད་ཀྱི་སྒོར་མོའི་ལོ་རྒྱུས་བཤད་པ་མ་མཐོང་བས་ངས་ཞིབ་ཏུ་བཤད་དགོས་བྱུང་། འོན་ཀྱང་ཞོལ་དངུལ་པར་ཁང་འདིར་ལྟ་སྐོར་བྱེད་དུས་བོད་ཀྱི་སྒོར་མོའི་བཟོ་གྲྭ་འདི་ཡིན་པར་འདོད་སྲིད། སྔོན་མའི་སྒོར་མོའི་བཟོ་གྲྭ་དེ་ནི་གྲྭ་བཞི་ན་ཡོད་པ་དེ་གཏན་ནས་བརྗེད་མི་རུང་། སྐབས་འདིར་ངས་སྔོན་ནས་ཐེངས་མང་བོ་ཞིག་ལ་བོད་སྒོར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་བྲིས་ནས་མཚམས་འཇོག་བྱུང་བའི་ཚུལ་ཀྱང་དྲན།

5

     ལུང་ཤར་གཟིམ་ཤག་ནི་ད་ལྟ་སྒོ་ཕྱེས་ཡོད་པའི་བཀའ་ཤག་གི་དཔོན་རིགས་ཉག་གཅིག་རེད། ངས་ད་ལྟའི་སྲིད་གཞུང་གིས་ལུང་ཤར་ལ་འདི་འདྲའི་མཐོང་ཆེན་བྱེད་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཤེས་མ་བྱུང་། ཡིན་ན་ཡང་ལུང་ཤར་ཚང་ལ་འགྲོ་འདོད་པ་ནི་ཁོང་དང་ཁོང་དང་འབྲེལ་བའི་གནས་ཚུལ་སྐོར་ཆེས་རྩོད་གཞི་ཆེ་བའི་གནད་དོན་ཞིག་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པས་ཀྱང་ཡིན་སྲིད།
     ལུང་ཤར་ཚང་པོ་ཏ་ལའི་སྒོ་ཆེན་གྱི་གཡས་འགྲམ་དུ་ཡོད་ཅིང་། ར་སྐོར་ཆུང་བ་ཞིག་ཡིན། ང་ལུང་ཤར་ཚང་གི་ཁྱིམ་དུ་སོང་ནས་ཁོང་ཚང་གི་ཁང་བར་ལྟ་སྐོར་བྱེད་ཀྱིན་ཁོང་གི་གནས་ཚུལ་ལ་ཕྱིར་དྲན་དང་བསམ་གཞིག་བཏང་བ་ཡིན།
     ལུང་ཤར་རྡོ་རྗེ་ཚེ་རྒྱལ་ནི་བོད་ཀྱི་རྩིས་དཔོན་གྱི་འགན་བཞེས་མྱོང་བ་མ་ཟད། བོད་ཀྱི་སློབ་མ་བཞི་དབྱིན་ཇིར་སློབ་སྦྱོང་དུ་ཁྲིད་མཁན་ཡིན་ལ། “སྐྱིད་ཕྱོགས་ཀུན་མཐུན”ཟེར་བའི་ཚོགས་པ་བཙུགས་ཏེ་རྗེས་སུ་དེ་ལས་ཉེས་པ་ཕོག་སྟེ་བོད་གཞུང་གིས་མིག་བཏོན་པ་རེད།
     ད་ལྟ་བོད་ནང་དུ་ལུང་ཤར་སྐོར་བྲིས་ཡོད་པ་ནི་ཁོང་གི་བུ་ལྷ་ཀླུ་ཚེ་དབང་རྡོ་རྗེ་ཡིན་ལ། ཕྱི་གླིང་གི《བླ་མའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཉམས་རྒུད》ཅེས་པ་ཞིག་བྲིས་ཡོད་ལ། དེའི་ནང་ལུང་ཤར་སྔོན་ཐོན་ཞིག་ཡིན་པའི་སྐོར་བྲིས་ཡོད། ད་ལྟ་བོད་ཀྱི་ན་གཞོན་དག་དེའི་རྗེས་སུ་རྒྱུགས་ནས་ལུང་ཤར་སྔོན་ཐོན་ཞིག་ཡིན་པའི་སྐོར་སྒྲོག་གིན་འདུག འོན་ཀྱང་འཇམ་དབྱངས་ནོར་བུས་ལུང་ཤར་ནི་བཅོས་སྒྱུར་བ་ཞིག་དང་ཡར་ཐོན་པ་ཞིག་མ་ཡིན་པའི་ཁར་ཧ་ཅང་རྙིང་ཞེན་པ་དང་སྲོལ་རྒྱུན་མཆོག་འཛིན་གྲས་ཀྱི་ནུས་པ་ཐོན་ཤོས་ཤིག་ཡིན་པར་ངོས་བཟུང་ཡོད་ཅིང་། ཀེ་དོན་གྲུབ་ཟེར་བས“ལྟས་ངན”“འདོད་རྔམ་ཅན”“རང་འདོད་སྒྲུབ་མཁན་ཞིག”ཡིན་པ་མ་ཟད། ད་དུང“མ་རུངས་བྱེད་གཏེ”དང“གསར་བརྗེ་བ་རྫུན་མ”ཞིག་ཡིན་ཞེས་བྲིས་ཡོད།
     མི་སྣ་གཅིག་ལ་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་གདེང་འཇོག་མི་འདྲ་བ་ནི་ཆོས་ཉིད་རེད། འོན་ཀྱང་གདེང་འཇོག་བྱེད་དུས་མི་སྣ་དེ་གསལ་བོར་ཤེས་དགོས་པ་ནི་སྔོན་འགྲོ་ལྟ་བུ་ཞིག་རེད། སྐབས་དེའི་དབྱིན་ཇིའི་གཞུང་གི་གསར་འགྱུར་དུ། ཁོ་མ་རབས་དང་ཐ་ན་དགྲ་ཞིག་ཡིན་པ་འཁོད་པ་ཙམ་དུ་མ་ཟད། བཀའ་ཤག་གིས་ཁོ་ལ“གཞུང་མགོ་རྟིང་སློག་ནས་ཨུ་རུ་སུའི་གཞུང་སྲོལ་འཛུགས་འཆར་ཡོད་པའི”ཉེས་འགེལ་བཀལ་བ་སོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་བཀོད་ཡོད་པ་ཐོས། འོན་ཀྱང་མི་ཞིག་ལ་གདེང་འཇོག་བྱེད་དུས་ཁོའི་བྱས་རྗེས་ལས་གདེང་འཇོག་བྱ་དགོས་པ་རེད།
     དེ་བས་སྐྱིད་ཕྱོགས་ཀུན་མཐུན་ཞེས་པ་དོན་དངོས་སུ་དམངས་གཙོའི་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡིན་ནམ་དབང་ཆ་འཕྲོག་པའི་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡིན་ནམ་དེ་ལ་དཔྱད་རྒྱུ་ནི་ཁོང་ལ་གདེང་འཇོག་བྱེད་པའི་ཚད་གཞི་ཉག་གཅིག་རེད། མི་སུ་ལ་ཡང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཧམ་སེམས་ཡོད་ངེས་པས་ཧམ་སེམས་དེས་མི་དེ་ཆབ་སྲིད་པ་ཐ་ཤལ་ཞིག་ཏུ་བསྒྲུབ་འདོད་པ་ནི་ཐལ་དྲགས་པ་རེད། དེ་བས་ངས་བལྟས་ན་འཇམ་ནོར་ཡང་ཚད་ལས་བརྒལ་འདུག་ལ་མེགྷོར་སི་ཏན་གྱིས་བསྟོད་དྲགས་པ་མིན་ནམ་བསམ་བྱུང་།
     ངས་འདི་ལྟར་བསམ་བྱུང་། ལུང་ཤར་བྱུང་བའི་སྐབས་དེ་ནི་བཀའ་ཤག་གི་ལམ་ལུགས་བཅོས་བསྒྱུར་བྱེད་པ་དང་། མི་རིགས་ཡར་རྒྱས་སུ་གཏོང་བའི་བསམ་བློ་ཆེས་ཆེར་རྒྱས་པའི་སྐབས་ཤིག་རེད། དེ་ལྟ་བུའི་བསམ་བློ་ཞིག་རྒྱས་ཐུབ་པ་དེ་གཞན་སུ་ཡང་མ་ཡིན་པར་རྒྱལ་བ་བཅུ་གསུམ་པ་ཆེན་པོར་ཐུག་ཡོད་པ་རེད། གལ་ཏེ་བཅུ་གསུམ་པ་ཆེན་པོ་མེད་ན་ལུང་ཤར་བརྒྱ་ཡོད་ཀྱང་དེ་ལྟ་བུའི་བསམ་བློ་རྒྱས་ཐབས་མེད།
     དབྱིན་ཇི་དང་ཁྲོན་དམག་བོད་དུ་སླེབས་པ་དེ་མེད་ན་བཅུ་གསུམ་པ་པེ་ཅིན་དང་རྒྱ་གར་དུ་འབྲོ་མི་སྲིད་ལ། དེར་མ་བྲོས་པ་ཡིན་ན་ཁོང་ལ་དེ་ལྟ་བུའི་བསམ་བློ་སྐྱེ་ཐབས་མེད། དེ་བས་རྒྱལ་དབང་བཅུ་གསུམ་པའི་རྐྱེན་གྱིས་བོད་ལ་ཚན་རིག་དང་། སློབ་གསོ། དམག་དོན། དེང་རབས་ཀྱི་ཚན་རིག་སྤེལ་བའི་ཡོ་ལང་རྒྱས་པ་རེད། ངོ་མ་ཕམ་ཁ་ཐེངས་གཅིག་ལས་སྐྱེས་པའི་ཉམས་མྱོང་དེ་ཕམ་ཁ་མ་མྱོང་བའི་ལོ་བཅུ་ཕྲག་གི་ཉམས་མྱོང་ལས་ཀྱང་ཆེ་བ་རེད།
     དེ་བས་རྒྱལ་དབང་རིན་པོ་ཆེ་སློབ་མ་མང་བོ་དབྱིན་ཇི་དང་རྒྱ་གར་ཨུ་རུ་སི་སོགས་ལ་དེང་རབས་ཀྱི་རིག་གནས་སྟེ། དམག་དོན་དང་ཚན་རིག་སོགས་སྦྱང་བར་མངགས་པ་རེད། ད་དུང་བོད་མི་ཚོས་པར་ཆས་སྤྱོད་པ་དང་རླུང་འཕྲིན་དང་སྒྲ་སྡུད་འཕྲུལ་འཁོར་ལ་ཉན་པ། སྐུ་དྲག་ཚོས་རང་གི་བྱིས་པ་དབྱིན་ཇིའི་ཡི་གེ་སྦྱོང་བ་དང་། ཐ་ན་རང་གི་བྱིས་པ་རྣམས་ལ་དེང་རབས་སློབ་སྦྱོང་ཐོབ་ཆེད་དུ་རྒྱ་གར་ལ་མངགས་ཡོད། ཚ་རོང་གིས་ཁྲི་ཟམ་ས་ཆར་ལྕགས་ཀྱི་ཟམ་པ་ཐོག་མ་དེ་རྒྱག་པའི་ལས་འཆར་བཙུགས་པ་དང་། རིན་སྒང་པས་ལྷ་སར་གློག་འཐེན་པའི་ལས་འཆར། ཀུན་འཕེལ་ལགས་ཀྱིས་གྲྭ་བཞི་རུ་བཟོ་གྲྭ་ཞིག་བཙུགས་པ་དང་། དེ་བཞིན་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོའི་སྐབས་ཀྱི་དགེ་འདུན་པའི་གསོལ་ཇའི་ཆེད་ཇོ་ཁང་གི་ཐབ་ཚང་དུ་ཆུ་གཙང་མ་ལེན་པའི་སྦུ་གུ་འཐེན་ནས་དེང་རབས་ཀྱི་ཡུར་རྐ་བཙུགས་པ་རེད།
     ལུང་ཤར་ཞེས་པའི་མི་སྣ་འདི་སྐབས་དེར་བྱུང་བ་རེད། ལུང་ཤར་ཞེས་པའི་ཁྱིམ་གཞིས་དེ་གཙང་རྟ་ནག་གི་ཡིན། བཅུ་གསུམ་པ་ཆེན་པོས་བོད་ཡར་རྒྱས་སུ་གཏོང་བའི་སྐབས་སུ་དཔོན་རིགས་ཀྱི་བུ་ཕྲུག་ཁོངས་ནས་སྨོན་གྲོང་མཁྱེན་རབ་ཀུན་བཟང་དང་། བྱང་ངོས་པ་རིག་འཛིན་རྡོ་རྗེ། སྐྱིད་སྦུག་དབང་འདུས་ནོར་བུ། སྒོག་མཁར་བ་བསོད་ནམས་མགོན་པོ་རྣམས1915ལོར་དབྱིན་ཇིར་སློབ་གཉེར་དུ་མངགས་པའི་འགོ་བ་དང་གཞུང་གི་སྐུ་ཚབ་ལ་ལུང་ཤར་ལ་རིམ་པ་བཞི་བའི་གོ་གནས་གནང་ནས་མངགས། ད་ལྟ་ལུང་ཤར་ལ་གདེང་འཇོག་བྱེད་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཆེན་པོ་གཅིག་ནི་རྒྱལ་དབང་ཚང་གིས་བསམ་བློ་འདི་ལུང་ཤར་ལ་སྦྱར་ཡོད་ཅིང་རྒྱལ་དབང་གིས་མཛད་རྗེས་དེ་ལུང་ཤར་གྱི་མཛད་རྗེས་ལ་ནོར་ནས་བྱུང་བ་རེད། འོན་ཀྱང་དེ་ཡིས་ཁོང་ལ་གདེང་འཇོག་བྱེད་པ་ཅུང་སྔ་སོང་སྟེ། ཁོང་ལོན་ཏུན་དུ་ལོ་ངོ་གཅིག་ལ་བསྡད་ནས་དབྱིན་སྐད་ཐོར་བུ་ཤེས་པ་དང་ཧྥ་རན་སི་དང་དབྱི་ཏ་ལི། འཇར་མན་ལ་གནས་སྐོར་བྱས་ཤིང་། ལོ་གཅིག་གི་རྗེས་ནས་ཆུང་མར་མངལ་སྦྲུམ་པས་ཕྱིར་བོད་དུ་ཕེབས། རང་གི་འགན་ཡང་མཐར་ཕྱིན་མེད་པ་ཆུང་མའི་མངལ་སྦྲུམ་པར་ཁ་གཡར་ནས་ཕྱིར་ལོག་པ་དེར་བལྟས་ན་ཁོང་གིས་རྒྱལ་བ་བཅུ་གསུམ་པའི་དགོངས་པ་བཞིན་བྱ་བ་དེ་ལ་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱིན་མེད་པ་དེ་མཚོན་པ་རེད།
     བཅུ་གསུམ་པ་ཆེན་པོའི་སྐབས་སུ་ཁོང་སྤྱན་བསལ་གནང་བས་བོད་གཞུང་གི་དོན་དག་མང་བོ་ཞིག་ལ་ཁོང་གིས་ཞིབ་བཤེར་དང་ཐག་གཅོད་གནང་གིན་ཡོད་པས་དོན་དངོས་སུ་བཀའ་ཤག་གི་དབང་ཆ་ཁོང་དང་སྤྱན་བསལ་ཀུན་འཕེལ་ལགས་གཉིས་ཀྱིས་བཟུང་ཡོད་ཅེས་ལྷ་ཀླུས་གསལ་བོར་བྲིས་འདུག
     དེ་བས་ཁོང་དང་བཀའ་ཤག་གི་བར་དུ་འགལ་བ་བྱུང་བ་མ་ཟད། སྤྱན་བསལ་ཀུན་འཕེལ་དང་ཁོང་གཉིས་ཀྱི་བར་དུ་ཡང་འགལ་བ་ཆེན་པོ་བྱུང་། འགལ་བ་དེ་དག་ནི་བོད་ཀྱི་གཞུང་དོན་མ་ཡིན་པར་མི་སྒེར་གྱི་དབང་ཆ་ལ་ཐུག་ཡོད། དེ་བས་འཇམ་ནོར་གྱིས་བཤད་པ་ལ་གནས་ལུགས་ཅུང་ཙམ་མེད་པ་ཞིག་གཏན་ནས་མ་རེད།
     བཅུ་གསུམ་པ་ཆེན་པོ་གློ་བུར་དུ་སྐུ་གཤེགས་པས་གཤེགས་རྐྱེན་ལ་རྩད་གཅོད་བྱས་པས་བཅུ་གསུམ་པའི་སྲིད་ཀྱི་ཕྱག་བྲིས་དག་རྩིས་ལེན་བྱས་པའི་ཁྲོད་དུ་ལུང་ཤར་གྱི་ཡི་གེ་མང་བར་མཐོང་བས་བཀའ་ཤག་གིས་ལུང་ཤར་ལ་མི་འདོད་པའི་རྣམ་འགྱུར་མང་དུ་བསྟན་ཅིང་། སྤྱན་བསལ་ཀུན་འཕེལ་ལགས་འཛིན་བཟུང་བྱས་པས་ལུང་ཤར་ཡང་ཉེན་ཁའི་གནས་ལ་སླེབས།
     ཏག་ཏག་སྐབས་འདི་ལ་བོད་ཀྱི་ལམ་ལུགས་ལེགས་བཅོས་བྱེད་པའི་ཚོགས་པ་སྐྱིད་ཕྱོགས་ཀུན་མཐུན་བྱུང་བ་འདིས་ཁོང་ལ་ཉེས་འཛོལ་བྱུང་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཉག་གཅིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། ལྷ་ཀླུས་རྒྱལ་དབང་རིན་པོ་ཆེ་དང་རྒྱལ་ཚབ་ཀྱི་གོ་གནས་དང་ཐོབ་ཐང་ལ་འགྱུར་བ་མི་གཏོང་བར་བཀའ་བློན་ལོ་བཞི་རེ་ནས་འདེམས་དགོས་པ་དེ་ཚོགས་པ་དེའི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ཡིན་པར་བཤད་ཡོད། དེར་མ་ཟད་སྲིད་སྐྱོང་རྭ་སྒྲེང་ལ་སྙན་གསན་ཞུ་དགོས་པར་བཤད།
     ཚོགས་པ་དེར་ས་ཡིག་འགོད་མཁན་རྩེ་དྲུང་བརྒྱ་ལྷག་དང་སེ་འབྲས་དགེ་གསུམ་གྱི་འཐུས་མི་སོགས་མི་མང་བོ་བྱུང་ཡོད་ཚོད་རེད། དེས་ན་གསང་བའི་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡིན་ཚོད་མི་འདུག་ཀྱང་། དེ་ལྟ་བུའི་ཚོགས་པ་ཞིག་མངོན་གསལ་དུ་བྱུང་བ་ལ་ཀ་ཤོད་ཆོས་རྒྱལ་ཉི་མས་ཞུ་གཏུགས་ཀྱི་བར་དུ་བཀའ་ཤག་གིས་མ་ཤེས་པ་ཡང་ངོ་མ་ཡ་མཚན་པ་ཞིག་རེད། དེ་ལས་བལྟས་ན་ད་དུང་ཚོགས་པ་དེའི་གསང་བ་ལྷང་ལ་འཕུད་མེད་པ་འདྲ།
     ཚོགས་པ་དེའི་ཚོགས་མི་ལྷའུ་རྟ་རས། བཀའ་ཤག་གི་ཞབས་ལོའི་དུས་ཡུན་ཚད་བཀག་བཟོ་བ་ལྟ་བུའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འགྱུར་བཅོས་དེ་འདྲ་ཞིག་རྩ་ནས་བཤད་མེད་ཅིང་།  ཁོང་རང་ཞུགས་མྱོང་བའི་གྲོས་མོལ་དང་ཚོགས་འདུའི་ནང་གྲོས་བསྡུར་བྱས་མྱོང་མེད་　པའི་ཁར་ལུང་ཤར་གྱིས“ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དབང་ཆ་ལེན་ཆེད་གསང་བའི་ཚོགས་པ་ཞིག་བཙུགས་པ་རེད”ཅེས་བཤད་འདུག
     ཀ་ཤོད་པས་བཀའ་ཤག་ལ་གསང་བ་སྐྱེལ་བ་དང་ལུང་ཤར་འཛིན་བཟུང་བྱས། ལྷག་པར་ཀ་ཤོད་པས་བཀའ་བློན་གསོད་པ་འཆར་གཞི་ལ་ཡོད་ཚུལ་ཁ་སྣོན་བརྒྱབ་ནས་ཞུས་པས་བཀའ་བློན་ཁྲི་སྨོན་པ་བྲོས་བྱོལ་དུ་སེ་ར་ལ་ཕེབས། འོན་ཀྱང་ཕངས་པ་ཞིག་ལ་ལུང་ཤར་ལ་ཚ་ལེན་བྱས་པའི་གནས་ཚུལ་སུས་ཀྱང་བཤད་མེད་པ་རེད། དེ་བས་ལུང་ཤར་ཁྲིམས་གཅོད་བྱས་པ་དེས་ཁོང་གི་ངོས་ལེན་བྱས་པ་མཚོན་པ་ཡིན་ངེས། བདག་གི་སེམས་པར་ཚོགས་པ་དེས་དྲག་པོས་ལུང་ཤར་འཕྲོག་པའི་འཆར་གཞི་ལྷ་ཀླུ་ལྕམ་གྱི་དབང་དུ་སོང་ནས་དང་ལེན་མ་བྱས་པ་དང་དེའི་གསང་བ་བཀའ་ཤག་གིས་ཤེས་པ་དེས་ལུང་ཤར་གྱི་ཉེས་པ་ལ་བདེན་དཔང་བྱས་པ་ལྟ་བུ་སོང་ནས་སྣུམ་ཐོག་མེ་བླུགས་པའི་ཚུལ་དུ་སོང་འདུག ད་ལྟ་བསམ་ན་དེ་ནི་གུ་ཐུག་པའི་བྱེད་ཐབས་ཤིག་ཡིན་ལ་གོ་ལོག་ཏུ་སོང་བའི་འཆར་གཞི་ཞིག་ཀྱང་རེད།
     རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པའི་སྐབས་བོད་ཀྱིས་སྲོག་ཁྲིམས་བཅད་མི་ཆོག་པའི་ཁྲིམས་བཟོས། འོན་ཀྱང་། ལུང་ཤར་ལ་འདི་ལྟ་བུའི་ཁྲིམས་བཅད་པ་འདི་ངས་གོང་དུ་བཤད་པའི་གསོད་ཁྲིམས་འོས་པ་ཞིག་དལ་འབྱོར་གྱི་སྙིང་བོ་ལེན་པའི་ཆེད་དུ་སྲོག་ཁྲིམས་མ་བཅད་པར་མིག་དབང་བྲུས་པ་ཡིན་ནམ། མི་སྒེར་གྱི་ཞེ་འཁོན་གྱིས་དབང་གིས་མིག་དབང་བྲུས་པ་ཡིན། དེ་ནི་བསམ་གཞིག་བྱ་དགོས་པ་ཞིག་རེད།
     འཇམ་དབྱངས་ནོར་བུས་ལུང་ཤར་གྱི་སྐྱོན་ཆ་མང་བོ་བགྲང་བའི་ནང་དུ་ཁོང་གིས་ཚ་རོང་གིས“གཞུང་མགོ་རྟིང་སློག་འཆར”ཡོད་པའི་བསྙད་འདོགས་བྱས་ནས་ནུས་མེད་སྒྱིད་ལུག་གི་སྦྲུམ་པ་དམག་སྤྱིར་བསྐོས་ནས་དམག་མིའི་དབང་ཚད་ཡོངས་རྫོགས་བཟུང་བ་དང་། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་རྒྱ་ནག་ཏུ་བྲོས་པའི་ཉེས་མིང་ཡང་ལུང་ཤར་ལ་བཀལ་ཡོད།
     གྷོར་སི་ཐེན་གྱིས“ལུང་ཤར་གྱི་ལས་འགུལ་དེ་ནི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་གཞུང་སྲོལ་ལེགས་བཅོས་དང་བཅོས་བསྒྱུར་བྱེད་ཐབས་བྱས་པ་མཐའ་མ་སྟེ་ཁོང་ལ་ཕམ་ཉེས་བྱུང་བ་ནི་བླ་མའི་རྒྱལ་ཁབ་ཉམས་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོར་ཏན་ཏན་མཐོང་ཡོད་པ་རེད།”ཅེས་བྲིས་འདུག
     ལུང་ཤར་ཁྱིམ་དུ་སླེབས་དུས་ཁོང་གི་རོལ་མོས་བཀྲོལ་ནས་བག་མེད་ལ་རོལ་ཟེར་བ་དེ་ཡང་མཐོང་བྱུང་། འོན་ཀྱང་ད་ལྟ་སྐུ་དྲག་དག་ལ་ལུང་ཤར་ཁོ་ནའི་གཞིས་ཀ་སྒོ་འབྱེད་པ་འདི་ངས་ཡང་ཡང་བསམ་དགོས་བྱུང་ལ། བསམ་པའི་འབྲས་བུ་མཐར་གཏུགས་ན་ལུང་ཤར་གྱི་མིག་བྲུས་པའི་བཀའ་ཤག་གི་ཉེས་པ་དེ་མཐོང་བའི་ཆེད་དུ་ཡིན་པ་འདྲ།
     1940ལོར་ལུང་ཤར་རྡོ་རྗེ་ཚེ་རྒྱལ་གནས་འདི་ནས་ཚེ་ལས་འདས། ཁོང་ནི་གསར་བརྗེའི་ལས་འགུལ་གྱི་ནང་དུ་ཞུགས་མ་མྱོང་ཡང་ད་ལྟ་ཁོང་ནི་གསར་བརྗེའི་མི་སྣ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་འདུག་པ་འདྲ། དེ་མིན་བོད་ཀྱི་སྐུ་དྲག་དག་ལས་ངན་པ་དགུ་འཛོམས་སུ་སྟོན་པའི་རྒྱལ་གཅེས་རིང་ལུགས་ཀྱི་གནས་གཞི་འདིར་ཅིའི་ཕྱིར་ལུང་ཤར་ལ་གདུང་སེམས་མཉམ་སྐྱེས་བྱེད་པ་ཡིན་ནམ།
མཆན་འགྲེལ།
①1ཚལ། 2ཆོས་ལུང་། 3བདེ་ཆེན་རྫོང་། 4འབྲོམ་ཐོད་གཞིས་ཀ 5སྣེའུ་རྫོང་། 6རྣམ་རྒྱལ་སྒང་གཞིས་ཀ7ཤེལ་གྲོང་གཞིས་ཀ8སྦགས་གཞིས་ཀ9ཕྲེང་སྒོ་གཞིས་ཀ10ལུམ་པ་ས་ཚིགས།11འཇང་གཞིས་ཀ12གནམ། 13གདོང་དཀར་རྫོང་། 14སྙེ་ཐང་གསེར་ཁང་གཞིས་ཀ15གླང་རུ་གཞིས་ཀ16ལྷོ་མོས་གཞིས་ཀ17གྲྭ་བཞི་གཞིས་ཀ18འབྲས་བུ་གླིང་གཞིས་ཀ（ཕ་ལྷའི་གཞིས་ཀ）བཅས་ཡིན། གླིང་ སྐོར་ནང་ཚུད་པའི་ཁྱིམ་དུད་དང་མི་ཚང་སྒེར་བ་ཆེ་འབྲིང་ཆུང་གསུམ་ལ་ལྷ་ལྡན་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོའི་སྐབས་སུ་འབྲས་སྤུངས་ཚོགས་ཆེན་ཞལ་ངོས་ཁྲིམས་འདོམས་བྱེད་པ་ལས་དུས་རྒྱུན་དུ་སྣང་རྩེ་ཤག་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ཁྲིམས་འདོམས་བཀའ་བཀོད་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད།
②གླིང་སྐོར་ནང་ཚུད་པའི་ཁྱིམ་དུད་དང་མི་ཚང་སྒེར་བ་ཆེ་འབྲིང་ཆུང་གསུམ་ལ་ལྷ་ལྡན་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོའི་སྐབས་སུ་འབྲས་སྤུངས་ཚོགས་ཆེན་ཞལ་ངོས་ཁྲིམས་འདོམས་བྱེད་པ་ལས་དུས་རྒྱུན་དུ་སྣང་རྩེ་ཤག་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ཁྲིམས་འདོམས་བཀའ་བཀོད་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད།
③འདི་དག་གི་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ལྡན་གྱི་ཆབ་སྲིད་དབུ་བརྙེས་པའི་ལོ་བོད་རྒྱལ་ལོ་མ་ཡིན་པར་ལྷ་ཐོ་ཐོ་རི་གཉན་བཙན་ནས་བརྩིས་འདུག