བོད་ཡུལ་ནགས་ཚལ་གྱི་སྐྱེ་ཁམས་དང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ།

　　［ནང་དོན་གནད་བསྡུས］དཔྱད་རྩོམ་འདིར་བོད་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ལྗོན་ཤིང་ནགས་ཚལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་དང་དེ་ལ་བརྟེན་པའི་སྐྱེ་དངོས་སྣ་ཚོགས ། ད་ལྟའི་ནགས་ཚལ་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་ཇེ་ཉུང་དང་ས་ནག་བྱེ་ཐང་དུ་འགྲོ་རྐྱེན ། ནགས་ཚལ་ལ་བཙོག་བཟོ་ཐེབས་ཚུལ་དང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་དགོས་ཚུལ། ད་དུང་རང་ཅག་བོད་མི་རིགས་ཀྱིས་ནགས་ཚལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཐབས་གྱི་བསམ་བློའི་འདུ་ཤེས་དང་གོམས་སྲོལ་ཡག་པོ་གང་འདྲ་ཡོད་པ་སོགས་རགས་ཙམ་བྲིས་ཡོད །
　　［གནད་འགག་མིང་བརྡ］བོད་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་།   ནགས་ཚལ།   ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ །
 

　　སའི་གོ་ལའི་སྐམ་སའི་ཐོག་ཤིང་སྡོང་མང་པོ་མཉམ་དུ་སྐྱེས་ཡོད་པའི་གནས་ལ་ང་ཚོས་ནགས་ཚལ་ཟེར །   ལོ་རེ་རེའི་སྟོན་ཀར་གནམ་གཤིས་ཇེ་འཁྱག་ཏུ་སོང་ན་སྡོང་བོའི་ལོ་མ་ས་ལ་ལྷུང་ཞིང་དཔྱིད་ཀར་གནམ་གཤིས་ཇེ་དྲོ་རུ་སོང་བ་བསྟུན་ནས་སྡོང་ལོ་གསར་བ་ཡང་བསྐྱར་འབུས་བ་ཡིན ། ད་ལྟ་སའི་གོ་ལ་ཡི་སྐམ་སའི་གསུམ་ཆའི་གཅིག་ནི་ལྗང་མདོག་གི་ནགས་ཚལ་ཀྱིས་ཁེབས་ཡོད། ནགས་ཚལ་གྱིས་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་མི་གཙང་དྲི་ངན་སེལ་ཐུབ་ལ་ཐལ་རྡུལ་ངན་པ་འགོག་ཐུབ་པ །
　　ཁོར་ཡུག་ལ་དབྱང་དབུགས་མང་པོ་གཏོང་ཐུབ་པས་ཚན་རིག་པ་རྣམས་ཀྱིས་ནགས་ཚལ་གྱི་མིང་གཞན་ལ་མཁའ་དབུགས་གཙང་སེལ་འཕྲུལ་ཆས་དང་སའི་གོ་ལའི་གློ་བ་ཞེས་ཀྱང་འབོད། ནགས་ཚལ་ནི་སྐྱེ་དངོས་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་རིགས་རྒྱུད་སྤེལ་བྱེད་ཀྱི་རྒྱུད་རྒྱུའི་བང་མཛོད་ཞིག་དང་འདྲ་བར་ས་སྟེང་གི་རྩི་ཤིང་དང་སྲོག་ཆགས་མང་ཆེ་བ་ཞིག་དེ་ན་འཚོ་བཞིན་ཡོད ། ང་ཚོ་མིའི་རིགས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ནང་རྒྱུན་བཀོལ་གྱི་ཤིང་ཆ་དང་རྒྱུ་ཆ་སྣ་ཚོགས་ནགས་ཚལ་ལས་འདོན་སྤྲོད་བྱེད་པ་མ་ཟད། ད་དུང་ཞིམ་མངར་གྱི་ཤིང་འབྲས་སིལ་ཏོག་བགྲང་གིས་མི་ལངས་བ་མཁོ་འདོན་བྱེད་བཞིན་ཡོད་དོ། 
　　ནགས་ཚལ་ནི་འཛམ་གླིང་གི་གླིང་སོ་སོར་ཡོད་པ་དང་ནགས་ཚལ་གྱི་རྩི་ཤིང་མང་ཆེ་བ་ནི་ཤིང་སྡོང་མཐོན་པོའི་རིགས་ཡིན་ཞིང་སྡོང་ཕྲན་ཐུང་ཐུང་དང་རྩྭ་རིགས་རྩི་ཤིང་གི་རིགས་ཀྱང་ཡོད། ད་དུང་ནགས་ཚལ་དུ་འཚོ་བའི་རི་དྭགས་གཅན་གཟན་དང་འདབ་ཆགས་བྱ་ཡི་རིགས་ཀྱང་ཧ་ཅང་མང་ལ་ཁོར་ཡུག་གི་གྲུབ་ཚུལ་ཡང་ཅུང་སྣེ་འཛིང་ཞིག་ཡིན། གཤམ་དུ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་འབྲུ་རིགས་རྩ་འཛུགས་ཀྱིས་2000ལོར་འཛམ་གླིང་གི་གླིང་སོ་སོའི་ནགས་ཚལ་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་ཚོད་རྩིས་བྱས་པའི་རེའུ་མིག་ཞིག་ཡིན།

　　ནགས་ཚལ་ནི་སའི་གོ་ལའི་སྐམ་སའི་སྟེང་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་ཆེས་ཆེ་བ་ཞིག་ཡིན་པས།ས་ཁམས་རིག་པ་དང་སྐྱེ་དངོས་རིག་པའི་ནང་ནགས་ཚལ་སྤྱིའི་ཁྱད་རྟགས་དང་ཁྱབ་སྟངས་ལྟར་རིགས་དབྱེ་ན་ལོ་མ་ཁབ་དབྱིབས་ཅན་གྱི་ནགས་ཚལ་དང་།  འདབ་ཡངས་ལོ་ལྷུང་ནགས་ཚལ ། རྒྱུན་ལྗང་འདབ་ཡངས་ནགས་ཚལ །  ཚ་ཁུལ་ཆར་ཆུའི་ནགས་ཚལ ། ས་མཐོའི་སྡོང་ཕྲན་ནགས་ཚལ ། འདབ་ཡངས་དང་ལོ་མ་ཁབ་ཅན་འདྲེས་མའི་ནགས་ཚལ་སོགས་རིགས་མང་པོ་ཞིག་ཏུ་བགར་ཡོད་དོ །
　　དང་པོ།      མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ཤིང་སྡོང་དང་ནགས་ཚལ །
　　བོད་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ནགས་ཚལ་མང་ཆེ་བ་གྲང་འཁྱག་གི་ཁོར་ཡུག་ཏུ་སྐྱེས་ཡོད་པ་དང་ །  ནགས་ཚལ་གྱི་རིགས་གཙོ་བོ་ལ་ལོ་མ་ཁབ་དབྱིབས་ཅན་གྱི་ནགས་ཚལ་དང་ ། ཚ་ཁུལ་ཆར་ཆུའི་ནགས་ཚལ ། རྒྱུན་ལྗང་འདབ་ཡངས་ནགས་ཚལ ། ས་མཐོའི་སྡོང་ཕྲན་ནགས་ཚལ་བཅས་ཡོད །
　　བསྡོམས་རྩིས་བྱས་པ་ལྟར་ན་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དུ་མཐོ་རིམ་རྩི་ཤིང 13000 ལྷག་ཡོད་ལ ། དེའི་ནང་ཤིང་རིགས་རྩི་ཤིང 1500 དང་སོན་རྗེན་རྩི་ཤིང་སྟེ་ཤིང་སྡོང་གི་རིགས 50 ལྷག་ཡོད །
ང་ཚོ་བོད་ཡུལ་ན་རང་བྱུང་གདོད་མའི་ནགས་ཚལ་གྱི་ཐོན་ཁུངས་ཧ་ཅང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡོད་དེ ། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་རི་བོ་ཧི་མ་ལ་ཡའི་རི་རྒྱུད་དང་ཡར་ཀླུང་གཙང་བོ་གཙོ་བྱས་པའི་ཁ་འབབ་ཆུ་བོ་བཞིའི་འབབ་རྒྱུད ། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་རྨ་འབྲི་རྫ་གསུམ་གྱི་འབབ་རྒྱུད ། སི་ཁྲོན་དང་ཀན་སུའུ ། ཡུན་ནན་བཅས་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་དུ་ནགས་ཚལ་གྱི་ཁེབས་རྒྱ་ཧ་ཅང་ཆེ་བར་མ་ཟད །    རང་བྱུང་གདོད་མའི་ནགས་ཚལ་ཡང་ཧ་ཅང་མང་སྟེ །   མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གཅིག་པུར་དཔེར་མཚོན་ནའང་ཆེ་འབྲིང་ཆུང་གསུམ་བརྒྱད་ཅུ་ལྷག་ཡོད །
　　བོད་ན་ད་ཡོད་ཀྱི་རང་བྱུང་ནགས་ཚལ་སྲུང་སྐྱོབ་ས་ཁུལ་གྲགས་ཆེ་བ་ལ་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་སྦས་ཡུལ་རོང་ཆེན་པདྨ་བཀོད་ནགས་ཚལ་དང་། ཇོ་མོ་གླང་མའི་ནགས་ཚལ ། རི་བོ་ཆེའི་ནགས་ཚལ། མེ་ཏོག་ནགས་ཚལ ། སྐྱིད་གྲོང་ནགས་ཚལ ། རྫ་ཡུལ་ནགས་ཚལ ། ཉིང་ཁྲི་སྟོང་འཇུག་ནགས་ཚལ །   སི་ཁྲོན་སྨར་ཁམས་ནགས་ཚལ ། མཚོ་སྔོན་གྱི་ཚྭ་འདམ་གཞོང་ནགས་ཚལ ། གཙན་ཚའི་ཁམས་ར་ནགས་ཚལ་དང་།  རྡོ་སྦིས་སྟོང་རི་ནགས ། རྩེ་གཞུང་དམེ་ཤུལ་ནགས་ཚལ །    རེབ་གོང་མདོ་བའི་
ནགས་ཚལ ། རེབ་གོང་ཞོ་འོང་ནགས་ཚལ །  རེབ་གོང་བློན་ཆོས་ནགས་ཚལ ། གསེར་ཁོག་བྱང་རིའི་ནགས་ཚལ་སོགས་ཤིན་ཏུ་མང་པོ་ཡོད་པས་བོད་ཡུལ་ནི་ས་མཐོའི་རྩི་ཤིང་གི་ཞིང་ཁམས་ཤིག་ཡིན་པ་དང་འདབ་ཆགས་དང་རི་དྭགས་རྩ་ཆེན་མང་པོ་བག་ཡངས་སུ་རྒྱུ་བའི་རང་བྱུང་གླིང་ཀ་ལྷད་མེད་པ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན །
　　གཉིས་པ།   མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ནགས་ཚལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་དང་སྐྱེ་དངོས་སྣ་ཚོགས །
　　མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ནགས་ཚལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་ནི་འཛམ་གླིང་སྟེང་ཆེས་མཐོ་ཞིང་ཆེས་གཙང་བ ། སྐྱེ་དངོས་ཀྱི་རིགས་སྣ་ཁྱད་པར་ཅན་ཆེས་མང་བའི་རང་བྱུང་གླིང་ཀ་ཞིག་ཡིན་པར་མ་ཟད ། སའི་གོ་ལའི་སྟེང་གི་སྐྱེ་འགྲོ་གསོ་བའི་སྨན་དང་ཟས་ཀྱི་བང་མཛོད་དུ་གྱུར་ཡོད །
　　རྩད་ཞིབ་བྱས་པ་ལྟར་ན ། རྒྱལ་ཡོངས་ན་སིལ་སྡོང་གི་རིགས 700 ལྷག་ཡོད་པའི་ནང་བཞི་ཆའི་གཅིག་ཙམ་རང་རེའི་བོད་ལྗོངས་ན་ཡོད་པ་དང་ ། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ཉིང་ཁྲི་དང་ ། རྩེད་ཐང་ ། ཆབ་མདོ ། མཚོ་སྔོན་གྱི་རེབ་གོང་དང་། གཅན་ཚ ། ཁྲི་ཀ ། ཀན་སུའུའི་གཙོས །   སི་ཁྲོན་གྱི་ནུབ་ཕྱོགས །   ཡུན་ནན་གྱི་ནུབ་བྱང་བཅས་ནི་སིལ་སྡོང་ཆེས་མང་སའི་གནས་ཡིན་ཏེ ། འབྲས་ཤིང་ཁམ་བུ་དང་སྟར་ཀ ། ཀུ་ཤུ ། སེ་འབྲུ། ཚ་ལུ་མ ། རྒུན་འབྲུམ ། ཡུལ་སིལ ། ཆང་བ་ལི ། ཙོ་རུ ། གཡེར་མ་སོགས་ཡོད་པ་དང་ །   ཤིང་སྡོང་ལྗོན་ཤིང་གི་རིགས་ལ་ཐང་ཤིང་དང་ ། གསོམ་སྡོང་། ཤུག་པ།  སྟག་པ།  ལྕང་མ།  སྦྱར་བ །  སེང་སྡེང་།  སྒྲོན་ཤིང་སོགས་ཡོད ། ད་དུང་ནགས་ཚལ་གྱི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་ནས་སྐྱེས་པའི་སྔོ་སྨན་དང་ །  ཤིང་རིགས་སྨན་རྩྭ་སྣ་ཚོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་ཀུན་ལ་མིང་ཏུ་གྲགས་པ་མང་པོ་ཡོད་དོ །
　　བོད་ཡུལ་གྱི་ས་ཆ་ཁ་ཤས་ནི་གདོད་མའི་ནགས་ཚལ་སྟུག་པོས་ཁེབས་ཡོད་པ་དང་། ནགས་ཚལ་དེ་དག་གི་ནང་སྟག་དང་། གཟིག  དྲེད་མོང་ ། འཕར་བ ། གསའ ། སྤྱང་ཀི ། གཡི ། ཕག་རྒོད ། གྲུམ་པ་སོགས་གཅན་གཟན་གྱི་ཚོགས་རྒྱུ་ཞིང་ ། དགོ་དང་། གླ་བ ། ཤ་བ་ཁ་དཀར ། སྤྲེལ ། འབྲོང་ ། གཉན ། གནའ་བ ། རི་བོང་། འཕྱི་བ ། ཨ་བྲ ། སྲེ་མོང་སོགས་རི་དྭགས་ཆེ་ཆུང་སྣ་ཚོགས་པ་རྣམས་མཆོང་རྒྱུག་དང་རྩེད་འཇོའི་གར་གྱིས་བྲེལ་ཞིང་གཞན་གྱིས་འཚེ་བ་མེད་པར་བག་ཕེབས་སུ་རྒྱུ་བ ། ནགས་རི་དང་ནགས་གསེབ་ཀྱི་མཚོ་མོའི་མཐའ་སྐོར་ཏུ་ལྷ་བྱ་ཁུ་བྱུག་དང་།བྱིའུ་འཇོལ་མོ ། ཤིང་རྟ་མོ །  པུ་ཤུད་ལྟག་རོ ། འོལ་བ །  བྱ་དེ་ཕོ །  ནེ་ཙོ །  ཅོ་ག །སྲིན་བྱ་འུག་པ  །  ཁྲ་དང་གླག །  བྱ་གག །  ངུར་བ །  ཆུ་སྐྱར་སོགས་འདབ་ཆགས་མང་པོས་འཕུར་ལྡིང་གི་གར་ལ་རོལ་བཞིན་ཡོད་པས་མི་རྣམས་ཀྱི་ཡིད་སེམས་དབང་མེད་དུ་འཕྲོག་པ་ཞིག་ཡིན་ནོ །
　　གསུམ་པ།    ནགས་ཚལ་ཇེ་ཉུང་དང་ས་ནག་བྱེ་ཐང་དུ་འགྲོ་རྐྱེན །
　　སྤྱིར་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་ལ་ནགས་ཚལ་གྱི་ཐོན་ཁུངས་ཧ་ཅང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡོད་ལ་ཡིད་དབང་འཕྲོག་པའི་མཛེས་ལྗོངས་ཡང་ཧ་ཅང་མང་པོ་ཞིག་ཡོད ། འོན་ཀྱང་དེང་གི་དུས་འདིར་རིམ་པ་བཞིན་ཤིང་ནགས་ཀྱི་བེད་སྤྱོད་དང་དགོས་མཁོ་ཇེ་ཆེ་རུ་སོང་ནས་ནགས་ཚལ་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་ཇེ་ཉུང་དང་ས་ནག་བྱེ་ཐང་དུ་འགྲོ་བ་ཇེ་མགྱོགས་སུ་འགྲོ་བཞིན་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་གི་གནས་ཚུལ་ཇེ་སྡུག་ཏུ་སོང་ཡོད ། རྒྱུ་མཚན་ནི་གང་ཡིན་ཅེ་ན།
　　གཅིག་ནས་ནགས་ཚལ་ལ་རང་བྱུང་གི་མེ་སྐྱོན་ཤོར་བ་དང་། ཡང་ན་མིའི་སྤྱོད་ལམ་སྣ་ཚོགས་ལས་ནགས་ཚལ་མེ་ལ་ཤོར་བའམ་མེ་སྐྱོན་བཏང་བས་ནགས་ཚལ་དང་སྐྱེ་དངོས་རིགས་ལ་གནོད་འཚེ་ཚབས་ཆེན་ཐེབས་ཡོད །
　　གཉིས་ནས་མི་རྣམས་ཀྱིས་རང་གི་དགོས་མཁོ་ལྟར་ཁྲིམས་མེད་ལུགས་མེད་ཀྱི་སྒོ་ནས་གཅོད་འབྲེག་འབལ་གསུམ་བྱས་ཏེ་ཕྱུགས་ར་བཟོས་ནས་སྐམ་ལུག་གི་ཤ་ལས་བཟོ་བྱེད་གནས་འཛུགས་པ། ཤིང་ནགས་བཅད་ནས་ཁང་པ་སོགས་ཀྱི་བཟོ་སྐྲུན་རྒྱུ་ཆ་བྱེད་པ ། འཛམ་གླིང་མི་གྲངས་ཀྱི་ཕྱེད་ཀ་ཙམ་གྱིས་ཤིང་སྡོང་བཅད་ནས་འབུད་ཤིང་བྱེད་པས་ནགས་ཚལ་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་ཇེ་ཉུང་དུ་འགྲོ་བ་ཡིན །
　　གསུམ་ནས་ནགས་ཚལ་ལ་བདག་གཉེར་བྱས་པ་མི་ལེགས་པས་ནགས་རི་ལས་གཏེར་ཁ་རྐོ་བ ། བྲག་རི་བཤིག་པ།མི་གྲངས་འཕར་བ་དང་བསྟུན་ནས་མིའི་རིགས་ཀྱི་བཟའ་བཏུང་གི་རེ་བ་སྐོང་ཆེད་ནགས་ཁུལ་གྱི་ནགས་བཅད་དེ་ས་སློག་ནས་ཞིང་ལས་སྤེལ་བ །  ནགས་ཁུལ་གྱི་ནགས་བཅད་ནས་ཚད་ལས་བརྒལ་བའི་ནོར་ལུག་མང་པོ་འཚོ་སྐྱོང་བྱས་ཏེ་ཕྱུགས་ལས་སྤེལ་བ་སོགས་ལ་རྒྱུ་བྱས་ནས་ནགས་ཚལ་ཇེ་ཉུང་དང་ས་ནག་བྱེ་ཐང་དུ་གྱུར་བ་ཡིན །
　　བཞི་བ།     ནགས་ཚལ་གྱི་ཕན་ནུས་དང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་ཚུལ །
　　1.ནགས་ཚལ་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་ན་ཕན་ནུས་གང་མང་ཞིག་ཡོད་དེ །
　　གཅིག་ནས་ལྗོན་ཤིང་ནགས་ཚལ་ཡོད་སར་སའི་ནང་གི་ཆུའི་བརླན་ཆ་འདུས་ཚད་ཧ་ཅང་མཐོ་བས་ཐན་པ་འགོག་པ་དང་ ། ཆར་བ་ཆེན་པོ་བབས་ནས་ཆུ་ལོག་རྒྱུགས་ཚད་ཇེ་ཉུང་དུ་འགྲོ་བའི་ཕན་ནུས་ཡོད །
　　གཉིས་ནས་ནགས་ཚལ་གྱིས་རྩི་ཤིང་གི་རྩད་པའི་ས་རྒྱུ་རུལ་བ་འགོག་ཐུབ་པ་དང་། འདམ་ཆུ་དང་རླུང་ཆེན་འགོག་པའི་ནུས་བ་ཡོད་པས་ཆར་ཆུ་ཉུང་བའི་ས་ཁུལ་གྱི་ཐན་པ་འགོག་ཞིང་ས་ནག་ཏུ་འགྲོ་བ་ཇེ་ཉུང་དུ་གཏོང་ཐུབ །
　　གསུམ་ནས་ནགས་ཚལ་གཅོད་པ་ཐལ་དྲག་ན་རླུང་ཆེན་ལྡང་ནས་ཞིང་ལས་ས་ཁུལ་གྱི་ལོ་ཏོག་དང་འབྲུ་རིགས་སྨིན་པར་གནོད་པ་ཚབས་ཆེན་གཏོང་ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་རྩྭ་ཐང་ལ་ཡང་ཐན་པ་
ཆེན་པོ་ཡོང་བ་ཡིན ། དེར་བརྟེན ། ནགས་ཚལ་གྱིས་གནམ་གཤིས་ཀྱི་བཟང་ངན་ལ་ཕན་ནུས་ཆེན་པོ་ཐེབས་བཞིན་ཡོད །
　　བཞི་ནས་ནགས་ཚལ་ནི་ནགས་ན་གནས་པའི་རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་དང་འདབ་ཆགས་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་ཁྱིམ་གཞིས་ལྟ་བུ་ཡིན་པ་དང་ ། སྨན་རྩྭ་རིན་པོ་ཆེ་གང་མང་དང་ཤིང་འབྲས་སིལ་ཏོག་མང་པོའི་སྐྱེ་གནས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད།  ད་དུང་བཟོ་ལས་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ཤིང་ཆ་དང་ ། ཤོག་བུ་བཟོ་བའི་རྒྱུ་ཆ ། འབར་རྫས་གྱི་རྒྱུ་ཆ་སོགས་ལ་མེད་དུ་མི་རུང་བ་ཞིག་ཡིན་པས་ནགས་ཚལ་གྱིས་འཇིག་རྟེན་སྟེང་གི་མི་སྲོག་མང་པོར་ཁོར་ཡུག་མཛེས་པ ། བདེ་ཐང་གསོ་བ ། དགོས་མཁོ་སྐོང་བར་ཕན་ནུས་རྒྱ་ཆེན་པོ་འདོན་བཞིན་ཡོད་དོ །
　　2.ལྗོན་ཤིང་ནགས་ཚལ་ལ་ཇི་ལྟར་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་དགོས།
　　ང་ཚོའི་རྒྱུན་ལྡན་གྱི་འཚོ་བའི་ནང་ཤིང་ཆའི་དགོས་མཁོ་ཇེ་ཆེ་དང་བེད་སྤྱོད་བྱ་ཡུལ་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་མོད ། འོན་ཀྱང་ནགས་ཚལ་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུ་ནི་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དང་ཐ་ན་སའི་གོ་ལའི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་དྭངས་གཙང་ཡོང་བར་ཕན་པ་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་མི་སྲོག་སྐྱེ་དངོས་ཡོངས་ཀྱི་བདེ་སྐྱིད་ཀྱི་རེ་བ་ཉག་གཅིག་ཡིན། དེར་བརྟེན ། ང་ཚོས་ནམ་ཡིན་ཡང་ནགས་ཚལ་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་རྒྱུ་ནི་ཧ་ཅང་གཙིགས་ཆེན་གྱི་བྱ་བ་ཞིག་ཡིན་ཏེ །
　　གཅིག་ནས་ཤིང་སྡོང་ནགས་ཚལ་གྱི་རིན་ཐང་དང་། ནགས་ཚལ་དང་སྐྱེ་དངོས་ཐམས་ཅད་བར་གྱི་འབྲེལ་བ ། ཤིང་སྡོང་ནགས་ཚལ་གྱི་ཕན་ཡོན་གང་འདྲ་ཡིན་པ་སོགས་ཤེས་སུ་བཅུག་ནས་ནགས་
ཚལ་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་དང་ནགས་ཚལ་གྱི་ཐོན་ཁུངས་ལ་གཅེས་འཛིན་བྱ་བའི་བསམ་བློའི་འདུ་ཤེས་ཡག་པོ་ཡོད་དགོས།
　　གཉིས་ནས་རང་རྒྱལ་གྱི་ཁྲིམས་ལུགས་ལ་བརྟེན་ནས་ནགས་ཚལ་ལ་བདག་གཉེར་དང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པ་དང་ །   སྲིད་གཞུང་དང་མི་སྒེར་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་གཅིག་སྒྲིལ་བྱས་ཏེ་རི་རྒྱུད་དང་ཆུ་རྒྱུད་དུ་སྡོང་འཛུགས་ནགས་སྐྲུན་བྱེད་པ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ནས་ལྗང་མདོག་གི་ནགས་ཚལ་རྒྱ་ཁྱོན་ཇེ་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས །   ལྷག་པར་དུ་གཏེར་ཁ་སྔོག་པ་དང་ནགས་ཚལ་གཅོད་པ་སོགས་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་ནགས་རི་དང་དང་བྲག་རི་ལ་གནོད་པའི་ལས་མི་བྱ་བ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེའོ །
　　གསུམ་ནས་ནགས་ཁུལ་གྱི་ནགས་བཅད་ནས་འབྲུ་རིགས་འདེབས་སའི་ཞིང་སར་མི་སྒྱུར་བ་དང་།ནགས་ཁུལ་དུ་ནགས་བཅད་ནས་ཚད་ལས་བརྒལ་བའི་ནོར་ལུག་མང་པོ་འཚོ་སྐྱོང་བྱེད་གནས་མི་བྱེད་པར་ཕྱུགས་ཟོག་ཇེ་ཉུང་དུ་གཏོང་བ་སོགས་ཀྱི་ལས་ལ་བརྩོན་འགྲུས་ཆེན་པོ་བྱེད་དགོས་།
　　ལྔ་བ།          བོད་ཀྱི་རིག་གནས་གོམས་སྲོལ་དང་ནགས་ཚལ་སྲུང་སྐྱོབ །
　　ནགས་ཚལ་ནི་རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་དང་འདབ་ཆགས་བྱ་ཡི་རིགས་བག་ཡངས་སུ་རྒྱུ་གནས་ཞིག་ཡིན་པ་དང་ ། རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་མཁའ་དབུགས་གཙང་སེལ་བྱེད་པ།  ཐལ་རྡུལ་དང་རླུང་ཆེན་འགོག་ཐུབ་པ ། ཆུ་ལོག་དང་ཐན་པ་འགོག་པ། ཁོར་ཡུག་ལ་དབྱང་དབུགས་མང་པོ་གཏོང་ཐུབ་པ ། གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་ལ་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་ནུས་པ་གལ་ཆེན་འདོན་བཞིན་ཡོད་པས་ན །  རང་ཅག་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་མེས་པོ་རྣམས་ཀྱིས་གནའ་སྔ་མོ་ནས་བཟུང་ནགས་ཚལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་ཐད་ལ་རིན་ཐང་ལྡན་པའི་བསམ་བློའི་བང་མཛོད་དང་ཐམས་ལམ་མཆོག་ཏུ་གྱུར་བ་མང་དུ་བསྐྲུན་ཡོད ། བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་ནགས་ནས་སྡོང་བོ་གཅོད་པའི་གོམས་སྲོལ་ནི་གལ་ཏེ་མི་སུ་ཞིག་ལ་ཤིང་ཆའི་དགོས་མཁོ་བྱུང་ཚེ་ཡུལ་དེའི་གཞི་བདག་ལ་བསང་ཕུད་ནས་ཤིང་སློང་བའི་གསོལ་མཆོད་ཀྱི་ཆོ་ཀ་སྒྲུབ་དགོས་པ་དང་། ཆོ་ག་དེ་བསྒྲུབས་རྗེས་ད་བཟོད་རང་ཉིད་ལ་དགོས་པའི་ཤིང་གཅོད་པ་ལས་གང་བྱུང་དུ་ཤིང་གཅོད་པར་འཛེམ་པ་ཡིན།
　　གནས་རི་བཟང་བོ་དང་དགོན་པའི་མདུན་རྒྱབ་ཀྱི་རི་ལས་སྡོང་བོ་མི་གཅོད་ལ་ཐ་ན་ཡལ་ག་ཕྲ་མོ་ཙམ་གཅོད་པར་ཡང་འཛེམ་ཞིང་ནང་སྒོས་སུ་ཆུ་མགོ་དང་བྲག་སྣ་སོགས་སུ་སྐྱེས་ཡོད་པའི་སྡོང་བོ་མི་གཅོད་ལ ། སྡོང་རྒན་དང་སྡོང་བོ་ཁེར་སྐྱེས་གཅོད་མི་སྲིད་ལ་ཚེ་ཐར་དུ་གཏོང་བའི་སྲོལ་ཡག་པོ་ཡོད ། ནགས་ཚལ་གྱི་སྡོང་བོ་མང་པོ་མི་གཅོད་པའི་ཆེད་དུ་ཐབ་ལ་མེ་གཏོང་དུས་ཨོང་བ་དང་རིལ་མ་སོགས་མེ་རུ་འབུད་པ་ལས་ཤིང་སྡོང་སོགས་མི་འབུད་པར་ཤིང་གི་ཡལ་ག་འམ་ལོ་མ ། ཤིང་སྐམ་པོ་སོགས་བཏུས་ནས་འབུད་པ ། འབུད་ཤིང་བཏུ་སྐབས་ཡང་དེ་དག་གི་རྩད་པ་སློག་པའི་དཔེ་མི་སྲིད་པ་ཡིན ། ཤིང་ལ་ལྷ་ཤིང་ཀླུ་ཤིང་ཞེས་བཀུར་ཞིང་དད་པ་དང་།   རྩྭ་རྩི་ཤིང་བཅད་ན་ཚེ་མི་རིང་།    རི་བཟང་པོ་བསློགས་ན་ས་མི་དགའ ། ཤིང་ཡར་སྐྱེས་ཤིག་ལ་མི་སྲོག་གཅིག་ཅེས་བོད་མི་ཚོས་རྩྭ་དང་རྩི་ཤིང་། ནགས་ཚལ་བཅས་ལ་གཅོད་འབྲེག་འབལ་གསུམ་མི་བྱེད ། བྲག་རི་དང་ནགས་རི་ནི་གཞི་བདག་གི་མཁར་རྫོང་ཡིན་པ ། སྤང་ཐང་དང་ནེའུ་གསིང་ནགས་ཚལ་ནི་གཞི་བདག་གི་ལྭ་བ། རྫ་ཆུ་དང་མཚོ་མཚེའུ་ནི་གཞི་བདག་གི་ཟུངས་ཁྲག་ཡིན་པ་བཅས་ཀྱི་བཤད་སྲོལ་ཡོད་པས་ནགས་དང་རི་བྲག་བརྐོས་ནས་གཏེར་ཁ་བསློགས་ན་གཞི་བདག་གི་མཁར་རྫོང་གཏོར་བ་དང་།  སྨན་རྩྭ་བརྐོས་ནས་སྤང་ཤུན་བཀོག་པ་དང་ཤིང་སྡོང་གཅོད་པ ། ཆུ་དང་མཚོ་ལ་མི་གཙང་བ་སོགས་བྱས་ན་ལྷ་ཀླུ་གཞི་བདག་མི་དགའ་ཟེར་བ་ཡིན ། བོད་ཀྱི་ལེགས་བཤད་ནང་། དཔག་བསམ་ཤིང་ལ་བརྟེན་བྱས་ན ། །  དགོས་འདོད་ཐམས་ཅད་ཆར་དུ་བསྙིལ །།ཞེས་པ་དང་། ད་དུང་ལྗོན་ཤིང་རྩི་ཏོག་སོགས་ལ་ཚེ་སྲོག་གི་རྒྱུན་ཡོད་པས་ངག་རྒྱུན་དུ་ལྗོན་ཤིང་གི་རྩེ་མོ་ལྷ་ཡུལ་ལ་ཟུག་ཅིང་རྩ་བ་ཀླུ་ཡུལ་ལ་ཟུག་ཡོད་ཟེར་ནས་ལྗོན་ཤིང་དང་ནགས་ཚལ་ཅི་དགར་གཅོད་པ་དང་རྩི་ཏོག་བག་མེད་དུ་བརླག་ཚེ་རང་ཉིད་ལ་ཉེས་བ་ཆེན་པོ་ཕོག་པར་བཤད་སྲོལ་ཡོད །  གཞན་ཡང་ཤུག་པ་ལ་དྲི་ཞིམ་ལྡན་པས་ལྷ་ཤིང་ཤུག་པའམ་ལྷ་ཡི་ལྗོན་ཤིང་ཡིན་ཟེར་ནས་གཅོད་མི་སྲིད་པ་སོགས་སྲོལ་བཟང་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པ་མང་པོ་ཡོད ། དེ་བཞིན་དུ་མི་སུ་ཞིག་ཡིན་ནའང་སའི་གོ་ལའི་ནགས་ཚལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་ལ་བཙོག་བཟོ་མི་བྱེད་པར་ཡ་རབས་ཀྱི་སྤྱོད་ལམ་དང་ཀུན་ཕན་གྱི་འདུ་ཤེས་བཟང་པོ་ཞིག་རང་རྒྱུད་ལ་སྤེལ་རྒྱུ་ནི་ཧ་ཅང་གལ་ཆེ་བ་ཞིག་ཡིན་ནོ ། །
 

　　དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ །
　　［1］ཐུབ་བསྟན་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པས་བརྩམས་པའི་སྤྱོད་འཇུག་འགྲེལ་བཤད་རྒྱལ་སྲས་ཡོན་ཏན་བུམ་བཟང་། ［M］པེ་ཅིན ། ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ ། 1990 .7 པར་གཞི་དང་པོ །
　　［2］ཟླ་བ་ཚེ་རིང་དང་བསྟན་འཛིན་རྣམ་རྒྱལ་གཉིས་ནས་བརྩམས་པའི་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་དང་དེང་དུས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ ། ［M］པེ་ཅིན ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ །  2004.11 པར་གཞི་དང་པོ །
　　［3］ དཔའ་རིས་བསོ་ནམས་ཚེ་རིང་གིས་བརྩམས་པའི་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་སྐོར་བརྗོད་པ་ལྷག་བསམ་པདྨ་དཀར་པོའི་ཆུན་པོ ། ［M］ལན་གྲུ །  ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ ། 2006.6 པར་གཞི་དང་པོ །
　　［4］周鸿编著，人类生态学［M］.北京:高等教育出版社.2001.7 第一版
　　［5］刘峰贵等编著,人类环境学［M］.北京:地质出版社.2004.4第一版
　　［6］《小学生环境保护手册》编写组编,小学生环境保护手册［M］.北京:中国环境科学出版社.2001.7第一版
　　［7］南文渊著，藏族生态伦理［M］.北京:民族出版社.2007.1 第一版དཔྱད་རྩོམ་གྱི་རྒྱ་ཡིག་ཁ་བྱང་། 藏区森林生态与文化保护