བོད་ཀྱི་དཔར་ཁང་གྲགས་ཅན་སྤྱི་བཤད།

　　སྤྱི་ལོ1823ལོར།  ཡེ་ཤེས་ཐུན་བསྟན་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་གིས་ལྷ་རམས་པའི་དམ་བཅའ་བཞག་རྗེས་སྐུ་འབུམ་དགོན་གྱི་ཁྲི་རབས་བཞི་བཅུ་ཞེ་བདུན་པར་བཞུགས།    དེའི་སྐབས་སུ་ལྷ་ས་དང་ཅོ་ནེ་ དང་སྡེ་དགེ་སོགས་ཀྱི་དཔར་མ་གཞིར་བཟུང་སྟེ་རྗེ་ཡབ་སྲས་གསུམ་གྱི་གསུང་རྩོམ་ཆ་ཚང་ཁྱོན་པར་དཔར་ཤིང་ཁྲི1སྟོང5ལྷག་དཔར་དུ་བརྐོས་ཤིང་པར་བསྐྲུན་མཛད།   གཞན་ད་དུང་མཁས་གྲུབ་ དམ་པའི་གསུང་རྩོམ་དང་རྣམ་ཐར།  སྐར་རྩིས།  གསོ་རིག   ལོ་རྒྱུས།  དམངས་ཁྲོན་གཏམ་རྒྱུད་སོགས་རིག་ཚན་དུ་མའི་དཔེ་ཆ་འབོར་ཆེན་གྱི་དཔར་ཤིང་བཟོ་སྐྲུན་གནང།   དཔེ་ཆ་དེ་དག་ཚང་མ་ སྤྱིར་བཏང་དུ་དབུ་ཅན་ཡིན་པ་དང་ཡིག་ཚོན་ནག་པོ་ཡིན་ན་ཡང་།    གསུང་རྩོམ་རེ་འགའ་ནི་གསེར་དངུལ་ལམ་གཡུ་བྱུར་སོགས་རྒྱུ་ཆ་རྩ་ཆེན་ཞིབ་བུར་བརྡུང་སྟེ་ཆུ་རུ་བྲིས་པ་དང་མང་ཆེ་ཤོས་དབུ་ཅན་གྱི་ཕྱག་བྲིས་རྐྱང་རེད།    སྐུ་འབུམ་དཔར་ཁང་གི་དཔེ་ཆའི་ཡི་གེ་བྲིས་པ་གཙང་ཞིང་སྤུས་དག   ཡིག་གཟུགས་མཛེས་ལ་ཞིབ་ཚགས་ཆེ་བ་སོགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པ་ན་ཤིང་དཔར་དཔེ་ཆ་ལས་མཆོག་གྱུར་ཡིན།   ད་ལྟ།  སྐུ་འབུམ་དགོན་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་གནའ་ཤུལ་གྲགས་ཅན་དང་རྒྱལ་ཡོངས་རིག་དངོས་གཙོ་གནད་སྲུང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཡིན།     

　　ར་རྒྱ་དགོན་པའི་དཔར་ཁང་།
　　ར་རྒྱ་དགོན་པ་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་མགོ་ལོག་ཁུལ་རྨ་ཆེན་རྫོང་ར་རྒྱ་ཤང་དུ་ཆགས་ཤིང་། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་དགེ་ལུགས་པའི་དགོན་སྡེ་གྲགས་ཆེན་ཞིག་ཡིན།   སྤྱི་ལོ1726ལོར་རྒྱལ་མཚན་འོད་ཟེར་ཉིད་ཀྱིས་ཕྱག་བཏབ།   ར་རྒྱ་དགོན་པའི་དཔར་ཁང་ནི་སྤྱི་ལོ1811ལོར་ཤིང་བཟའ་བློ་བཟང་དར་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ་ཉིད་ཀྱིས་བཞེངས་པ་ཡིན།    བཀའ་བསྟན་སྡེ་དགེའི་དཔར་མ་གཞིར་བཟུང་སྟེ་དགོན་པ་ཕྱི་ནང་གི་ཡིག་གཟུགས་ལ་མཁས་པ་75དང། ཞུ་དག་པ་10གདན་དྲངས་ཏེ།  བཀའ་བསྟན་གསེར་བྲིས་མ་བཞེངས།   ཡང་བཀའ་བསྟན་སྡེ་དགེའི་དཔར་མ་གཞིར་བཟུང་སྟེ་བརྐོ་བཟོ88དང་དགོན་པ་རང་གི་ཡིག་གཟུགས་ལ་མཁས་པ30ལྷག་གདན་དྲངས་ཏེ་སྤྱི་ལོ1816ལོར་འགོ་བརྩམས་པ་དང་།   1820ལོར་མཇུག་སྒྲིལ་ཏེ་ཤིང་དཔར་ཁྲི་གསུམ་བརྐོས།
　　ལྷ་སའི་ཞོལ་དཔར་ཁང་གསར་པ།
　　ལྷ་སའི་ཞོལ་དཔར་ཁང་གསར་པ་ནི་ཏྰ་ལའི་བླ་མ་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་བའི་སྐུ་རིང་དུ་ཕོ་བྲང་པོ་ཏ་ལའི་ཞོལ་གྱི་ཤར་ངོས་སུ་བཞེངས་ཤིང་མཚན་ལ་དགའ་ལྡན་ཕུན་ཚོགས་གླིང་གསོལ།   ཏྰ་ལའི་བླ་མ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པའི་སྐབས་སུ་དཔར་ཁང་འདིར་ཡང་བསྐྱར་ཞིག་གསོ་བྱས་པ་དང་ལྷན་དུ།བཀའ་བསྟན་ཆ་ཚང་གི་དཔར་བརྐོས་པ་དང་དབུས་གཙང་དང་མདོ་སྨད་ཀྱི་གསུང་རྩོམ་དང་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་མང་པོ་ཡང་བརྐོས་།   དཔེ་ཆ་དེ་དག་ཉར་ཚགས་བྱ་ཆེད་ཕོ་བྲང་པོ་ཏ་ལའི་ཞོལ་གྱི་ནུབ་ངོས་སུ་ཁང་མིག80ཅན་གྱི་དཔར་ཁང་ཞིག་ཀྱང་བཞེངས།
　　བོད་ཡུལ་གྱི་དགོན་སྡེ་ཁག་ཏུ་དཔར་ཁང་བཙུགས་པ་ནས་བཟུང་སྟེ་དཔར་བརྐོ་ལག་རྩལ་དང་ཤོག་བཟོ་ལག་རྩལ་མུ་མཐུད་དུ་འཕེལ་རྒྱས་སུ་སོང་ཞིང་།   བོད་ཡིག་དཔེ་ཆའི་རྣམ་པ་དང་པར་ངོས།  སྤུས་ཚད་སོགས་ལ་ཚད་གཞི་གཅིག་གྱུར་ཅིག་ཆགས་ཡོད་དེ།  དེས་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་སྲུང་འཛིན་དང་དར་སྤེལ་ལ་ནས་བ་གལ་ཆེན་ཐོན་ནོ།།