ངོས་དང་པོ > ལོ་ཙཱ། > འགྱུར་རྩོམ། > “མཚོ་སྔོན་པོ་དྲ་བ”རྟགས་མའི་བྱ་དགའ་ཨང་གསུམ་པ་ཐོབ་པའི་སྒྱུར་རྩོམ་བརྩམས་ཆོས།

“མཚོ་སྔོན་པོ་དྲ་བ”རྟགས་མའི་བྱ་དགའ་ཨང་གསུམ་པ་ཐོབ་པའི་སྒྱུར་རྩོམ་བརྩམས་ཆོས།

རྩོམ་པ་པོ།：དྲ་བའི་རྩོམ་སྒྲིག་པ། ཡོང་ཁུངས།：མཚོ་སྔོན་པོ་དྲ་བ། དུས་ཚོད།：2024-12-09 12:45:02 ཀློག་གྲངས།：

བྱ་དགའ་ཨང་གསུམ་པ་ཐོབ་པའི་སྒྱུར་རྩོམ་བརྩམས་ཆོས།
བརྩམས་ཆོས་དང་པོ།

དབོན་ཞང་མཇལ་འདུམ་ལས་མཛད།[1]

(ཐང་།) ཏུའུ་ཧྥུ་[2]ཡིས་བརྩམས།
རུ་མང་ཀླུ་མཁར་རྒྱལ་གྱིས་བསྒྱུར།

ཕ་རོལ་འགེམས་ལ་རྔམ་པ་ལྡང་བའི་ཆོན་རོང་[3]རིགས་རྣམས་རྒོལ་བར་མ་ནུས་རྦབ་ཏུ་ཤོར་ལྟར་འབྲོ་བར་བརྩམས། །
ཞུམ་མེད་སྐྱ་དམག་ཤྀང་ཀུན་[4]རྒྱུད་ལ་ཉེ་བར་བཏུད་པའི་སྤོབས་པ་བྲལ་ཞེས་ཉེ་བའི་དུས་སུ་བདག་གིས་ཐོས། །
ཀྱག་ཀྱོག་འབབ་པའི་བེ་ཆུ་[5]སྔོན་མོས་རྟ་བདུན་དབང་པོ་གྲོགས་སུ་སྦྲོན་དུས་ལྷག་པར་དྭངས་ཤིང་གཙང་བར་གནས། །
ལོང་ཤན་ལ་རྒྱུད་[6]སྟོན་མདངས་ཀློང་དུ་དབེན་ཉམས་མངོན་ཞིང་ཆུ་འཛིན་དཀར་པོ་དགུང་སྔོན་དབྱིངས་སུ་ལང་ལོང་རྒྱུ། །
ཁུང་ཐུང་རི་དང་[7]ཝུའུ་ཡོན་གནས་[8]སོགས་བས་མཐའི་ཡུལ་རྣམས་བདེ་བར་འཁོད་ཅིང་གཡུལ་གྱི་འཁྲུག་ཟིང་མཐོང་དུ་དཀོན། །
བ་ལེག་མཁར་དུ་[9]དབུས་[10]ནས་བཏང་བའི་མངག་གཞུག་བློན་པོ་རྟ་ཟམ་མ་ཆད་ཕར་ཚུར་རྟག་ཏུ་འགྲོ་འོང་བྱེད། །
འཕྲུལ་གྱི་བཙན་པོས་ལྷ་གཅིག་ཀོང་ཇོ་ཁབ་ཏུ་བསུས་ཏེ་ཉེ་ཞིང་གཉེན་པའི་ཚུལ་ནི་སླར་ཡང་སྐྱོང་བར་སྐད། །
དབོན་ཞང་མཇལ་འདུམ་དཀར་འཇམ་ལས་ནི་ཇི་སྲིད་བསྐལ་པ་མ་སྟོང་བར་དུ་འདོར་བར་མི་འགྱུར་རྟག་བརྟན་ཉིད། །

མཆན་འགྲེལ།
[1] སྤྱིར་སྔོན་གྱི་ཁ་བྱང་ངེས་གཏན་མེད་པའི་རྩོམ་དག་ལ་ཕྱི་ཐོགས་དག་གིས་ཁ་བྱང་སྦྱོར་བའི་སྲོལ་ཀ་རིང་ནས་མཆིས་ཤིང་། རྒྱ་ཡིག་ལ་ཆ་མཚོན་ནས་བཤད་ན«ཁུང་ཙིའི་གསུང་སྒྲོས»ནང་གི་ཚན་པ་དག་ལ་སྦྱར་བའི་ཁ་བྱང་ནི་ཕྱི་ཐོགས་པས་སྦྱར་བའི་ཁ་བྱང་གི་དཔེ་གཞིར་འགྲོ་བ་དང་། དེ་ཡང་མིང་འདོགས་སྟངས་ནི་རྩོམ་གང་དེའི་དབུའི་ཡི་གེ་དོན་སྟོན་པ་འབྲུ་གཉིས་ནས་གསུམ་ཅན་ཞིག་བླངས་ནས་སྦྱོར་བར་བྱེད། རྩོམ་འདི་ཡང་དེའི་རིགས་ཅན་དུ་གཏོགས་པར་སྙམ་པས་ཁོ་བོས་ཁ་བྱང་ལ་ཉེ་ཐོས་དང་ཉེ་ཆར་ཐོས་པ་སོགས་སྦྱོར་བར་མ་བྱས་ཤིང་། དེ་ཡང་ཡིན་པ་སྐད་ཆའི་སྦྱོར་སྟངས་ལ་དཀྲུག་སྡེབ་ལན་མང་བྱས་ཏེ་མ་ཡིག་གི་དབུ་རུ་ཡོད་པ་དེ་འགྱུར་ཡིག་གི་མཇུག་ཏུ་སྤར་བའི་དབང་གིས་ཡིན་པས། རྩོམ་འདིའི་ཁ་བྱང་ནི་ནང་དོན་སྤྱི་ལ་བསམ་གཞིག་བཏང་སྟེ་དབོན་ཞང་མཇལ་འདུམ་ལས་མཛད་ཅེས་བཏགས་པ་ཡིན་ནོ། །
[2] ཏུའུ་ཧྥུ(杜甫，712-770)ནི་ཐང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་ཀྱི་སྙན་ངག་པ་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན།
[3] 犬戎 གནའ་བོའི་ཚོ་བ་ཞིག་གི་མིང་སྟེ། གནའ་རབས་སུ་དེང་གི་ཧྲའན་ཞི་དང་ཀན་སུའུ་རྒྱུད་དུ་འཚོ་གནས་འཆའ།
[4] 临洮 ས་མིང་ཞིག་སྟེ། ད་ལྟའི་ཀན་སུའུ་ཏིང་ཞི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་རྨིན་རྫོང(岷县)ཡིན་ཞིང་གནའ་བོའི་ཟ་འོག་དར་ལམ་གྱི་འགག་མདོ་གནད་ཆེན་ཞིག་ཡིན། བོད་སྐད་དུ«ཏུན་ཧོང་གཏེར་ཡིག»སོགས་སུ་འབུ་ཤིང་ཀུན་ཞེས་འབྲི་བར་སྣང་སྟེ། “སྟགི་ལོ་ལ་བ་སྟེ། བཙན་ཕོ་དབྱརད་མལ་ཐྲོ་བརྫེན་ཏང་ན་བཞུགས་ཤྀང་། ……འབོན་ད་རྒྱལ་དང་། བློན་ཆེན་ཕོ་ཁྲྀ་གཟིགས་གཉྀས་གྱིས། འབུ་ཤྀང་ཀུན་དུ་དྲ་མ་དྲངསྟེ། སླར་འཁོརད་པར་ལོ་གཅིག”ཅེས་འབྱུང་བས་འདིར་ཡང་དེ་ལྟར་དུ་བྲིས་སོ། །
[5] 渭水ས་མིང་ཞིག་སྟེ། ད་ལྟའི་ཀན་སུའུ་ཡི渭河ཞེས་པ་ཡིན་ཞིང་། ས་སེར་མཐོ་སྒང་གི་རྒྱུད་དུ་མངའ་བ་དང་རྨ་ཆུའི་ཆུ་ལག་ཆེས་ཆེ་བ་དེ་རེད། བོད་ཡིག་ཏུ་ཝེ་ཆུ་དང་བེ་ཆུ་གཉིས་ཀ་འབྲི་བར་སྣང་།
[6] 陇山 ས་མིང་ཞིག་སྟེ། ལིའུ་ཕན་རི་བོའི་ལྷོ་རྒྱུད་ལ་ལོང་ཧྲན་ཟེར་ཞིང་ལྷོ་རུ་ཧྲའན་ཞི་ཞིང་ཆེན་གྱི་ནུབ་མཐའ་དང་པའོ་ཅི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་བྱང་མཐའ་བར་ཐུག་ཡོད། བོད་སྐད་དུ«འཕྱོངས་རྒྱས་སྟག་རྩེའི་རྡོ་རིང»སོགས་སུ་ལོང་ཤན་ཞེས་འབྲི་བར་སྣང་སྟེ། “བྱིན་གྱི་སྒམ་དཀྱེལ་ཆེན་པོ་དང་། དབུ་རྨོག་བརྩན་པོས། ཡར་ནི་ཏ་ཞིག་གྱི་མཚམས་མན་ཆད། མར་ནི་ལོང་ཤན་གྱི་ལ་རྒྱུད་ཡན་ཅད། ཆབ་འོག་འདུ་སྟེ། ཆབ་སྲིད་ནི་ལྷོ་བྱང་ཤར་ནུབ། མཐའ་ཀླས་པར་ཆེའོ།”ཞེས་འབྱུང་བས་འདིར་ཡང་དེ་ལྟར་དུ་བྲིས་སོ། ། ལུང་ཤན་ཞེས་ཀྱང་འབྲི་བར་སྣང་།
[7] 崆峒 རི་མིང་ཞིག་སྟེ། དེང་གི་ཉིན་ཞ་ཀུའུ་ཡོན་རྫོང་གི་ཤར་ལྷོ་རུ་དང་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་ཕིང་ལིའང་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ནུབ་ཏུ་ཡོད་ཅིང་ལིའུ་ཕན་རི་རྒྱུད་དུ་གཏོགས།
[8] 五原 ས་མིང་ཞིག་སྟེ། དེང་གི་ཉིང་ཞའི་ཡན་ཁྲི་དང་ཧྲའན་ཞིའི་ཏིང་པེན་གྱི་གནས་ཡིན།
[9] 北庭 ས་མིང་ཞིག་སྟེ། དེང་གི་ཞིན་ཅང་ཡུ་གུར་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཁྲང་ཅི་ཁུལ་ཅི་མུའུ་ས་ཨེར་རྫོང་དུ་ཡོད། ཏུན་ཧོང་གཏེར་ཡིགP.T.1060ནང་དུ“ཡུལ་བྱང་ཀའ་སྣམ་བརྒྱད་མཁར་ཤུ་བའ་བ་ལེག(别失八里)གྱི་ནང་ནའ། དྲུགུའི་ལྷ་ཡོལ་དང་རེའ། ……དང་བརྒྱ་སྟོང་རེ་ཐམ།”ཞེས་འབྱུང་ལ། སྐབས་འདིའི་ཤུ་བ་བ་ལེག་ཅེས་པ་ནི་དྲུ་གུའི་སྐད་ཀྱི་པེ་ཐིང(北庭)གི་འབོད་སྟངས་ཡིན། དྲུ་གུ་ཤར་མའི་རྗེ་བོའམ་ཁུ་གན(可汗)གྱི་དགུན་བཞུགས་ཕོ་བྲང་ཡིན། ཕྱིས་སོར་ཐང་གིས་བཟུང་སྟེ་ཐང་ཇུ(庭州)བཙུགས། “བ་ལག་ནི་ཀེང་ཤྀར་གཐུགས། ཁ་གན་ནི་ཐེན་ཙེ་བརྫྀབས།”ཞེས་པ་ལྟར་བ་ལག་ཅེས་ཀྱང་འབྲི་བར་སྣང་། འདིའི་སྐོར་རྒན་པདྨ་ཚེ་རིང་ལགས་སུ་བཀའ་འདྲི་ཞུས་ཏེ་མཆན་བཀོད།
[10] 关中 གནའ་བོའི་ས་མིང་སྤྱི་བམ་པ་ཞིག་སྟེ། ཆིན་གྱི་རྒྱལ་ས་ཞན་དབྱང་དང་ཧན་གྱི་རྒྱལ་ས་ཁྲང་ཨན་ཡིན་པས་ཀུའུ་ཀོན་ནུབ་མའི་ནུབ་རྒྱུད་ལ་ཀོན་ཀྲུང་ཟེར་ཞིང་། སྐབས་འདིར་ཐང་གི་རྒྱལ་ས་ཁྲང་ཨན་ས་རྒྱུད་ལ་གོ་དགོས།

སྒྱུར་པ་པོའི་གཏམ།
སྤྱིར་སྙན་ངག་གི་རྩོམ་ལུས་བརྗེས་ཏེ་བསྒྱུར་པ་འདི་ནི་མ་རུང་བ་ཞིག་ཏུ་འདོད་ཀྱང་། མཛེས་ཉམས་འཐོན་ཆེད“ལོ་ཙཱ་ལ་སྲུང་ཁྲིམས་གཏོར་མི་ཆོག་པ་ཅི་ཡང་མེད་དོ་”ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན། སྙན་ངག་འདི་ཉིད་སྒྱུར་བའི་མོད་ལ་རང་སྐད་དུ་གོ་བདེ་ཞིང་བོད་བགྲེས་པོའི་ངག་སྲོལ་ཇི་བཞིན་དུ་ཨེ་འཐོན་འབད་ཁུལ་ལ་སྐབས་འགར་མངོན་བརྗོད་དང་བརྡ་རྙིང་རེ་འགའ་སྤྱད་ཡོད་པ་དང་། ལོ་ཙཱའི་གཞུང་འགར“སྙན་ངག་གི་ལོ་ཙཱ་ནི་གྲུ་བཞི་ནས་ཟླུམ་པོ་དང་ཟླུམ་པོ་ནས་གྲུ་བཞིའོ”ཞེས་བསྟན་པའི་དགོངས་གཞིའི་མཐའ་བསྙེགས་ཏེ་མ་ཡིག་ཚིག་རྐང་བདུན་ཡིན་པ་གང་ཞིག་འགྱུར་ཡིག་ཏུ་ཚིག་རྐང་ཉེར་གསུམ་དུ་བཏང་ནས་བསྒྱུར་ཡོད་ཅིང་། ཡང་རྩོམ་འདི་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་མཚོན་པའི་སྙན་ངག་ཅིག་ལགས་ན་དེའི་ལོ་རྒྱུས་རྒྱབ་ལྗོངས་སོགས་ལ་རྒྱུས་བླངས་ཤིང་ངེས་ཆ་རྙེད་པར་བྱས་ཏེ་ཞལ་མི་གསལ་བ་དག་ཇེ་གསལ་དུ་བཏང་བ་དང་། ཤིང་ཀུན་དང་། བེ་ཆུ། ལོང་ཤན་ལ་རྒྱུད། བ་ལེག་སོགས་ས་མིང་ཆུ་མིང་རི་མིང་རྣམས་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆར་ཁུངས་འདེད་ཀྱི་སྒོ་ནས་སྒྱུར་ཁུལ་ཡིན་ཡང་མ་རྟོགས་ལོག་རྟོགས་སུ་ཕྱིན་པ་ཅིས་ཀྱང་ཡོད་ངེས་པས་གཟུར་གནས་མཁས་པའི་སྤྱན་སྔར་འབུལ་ལོ། །

བྱ་དགའ་ཨང་གསུམ་པ་ཐོབ་མཁན་གྱི་ངོ་སྤྲོད།

རུ་མང་ཀླུ་མཁར་རྒྱལ། དགུ་བཅུའི་སྟོད་དུ་མཚོ་སྔོན་པོའི་བྱང་འགྲམ་གྱི་གཡུ་གཞོང་རྐང་ཚ་རུ་སྐྱེས་ཤིང་། ༢༠༢༣ལོར་མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་བོད་རིག་པའི་སློབ་གླིང་གི་བོད་སྐད་ཡིག་རྩོམ་རིག་ཆེད་ལས་ཀྱི་རྒྱ་བོད་ལོ་ཙཱའི་ཁ་ཕྱོགས་ཀྱི་རབ་འབྱམས་ཞིབ་འཇུག་སློབ་མ་མཐར་ཕྱིན། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་རྩོམ་པ་པོའི་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་མི་ཡིན། ༢༠༡༨ལོར་སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས«ཧ་ཝར་ཊི་གཙུག་ལག་སློབ་ཆེན་གྱི་ཐོ་རེངས་ཆུ་ཚོད་བཞི་དང་ཕྱེད་ཀ»ཞེས་པ་པར་དུ་བཏབ། ད་ལྟ་ཀྲུང་གོའི་མི་རིགས་ཡིག་སྒྱུར་ཅུས་སུ་ལོ་ཙཱའི་ལས་ཀ་གཉེར་མུས་སུ་མཆིས།

བྱ་དགའི་དཔང་ཡིག་དང་རྟགས་མ།

བརྩམས་ཆོས་གཉིས་པ།

ཉེ་ཆར་གྱི་གོ་ཐོས།[1]

ཏུའུ་ཧྥུའུ་ཡིས་བརྩམས།
གསང་བདག་རྒྱལ་གྱིས་བསྒྱུར།

གཞན་འགྱུར་གྱི་ཚུལ་དུ་བསྒྱུར་པ།
ཉེ་ཆར་ཆོན་རོང་[2]མི་མངོན་རྒྱང་དུ་བྲོས། །
སྐྱ་དམག་ལིན་ཐའོ་[3]འཛུལ་བར་མི་ཕོད་སྐད། །
ཆུ་བོ་ཝེ་ཧྲུའེ་[4]གྱ་གྱུར་ཉིན་ཡང་དྭངས། །
རི་བོ་ལུང་ཧྲན་[5]སྟོང་ངེར་སྟོན་སྤྲིན་མཐོ། །
ཁུང་ཐུང་[6]ཝུའུ་ཡོན་[7]དུ་ཡང་ཟིང་འཁྲུག་འཇགས། །
པེ་ཐིང་[8]བོང་ཆེན་ཀོན་ཀྲུང་[9]ལན་མང་བསླེབས། །
བཙན་པོས་[10]ཡང་བསྐྱར་གཉེན་སློང་[11]ཞུ་འདྲ་ཐོས། །
ཞང་དབོན་[12]མཛའ་མཐུན་གཅོད་པ་དཀའ་བར་སྲིད། །

རང་འགྱུར་གྱི་ཚུལ་དུ་བསྒྱུར་པ།
ཉེ་བའི་ཆར་ལ་བོད་ཀྱི་དམག་དཔུང་མི་མངོན་རྒྱང་དུ་བྱེར་ཅིང་བྲོས། །
ཤིང་ཀུན་ཡུལ་དུ་སྐྱ་དམག་གིས་ནི་བཙན་འཛུལ་བྱེད་པར་མི་སྤོབས་སྐད། །
ཆུ་བོ་ཝེ་ཧྲུའེ་གྱ་གྱུར་རྒྱུ་ཞིང་ཉིན་ཡང་དྭངས་གཙང་ལྡན་པར་འབབ། །
རི་བོ་ལུང་ཧྲན་སྟོང་ངེར་གནས་ཤིང་སྟོན་སྤྲིན་མཐོན་པོ་དལ་བུར་རྒྱུ། །
ཁུང་ཐུང་ཝུའུ་ཡོན་ས་ཆ་ལ་ནི་དམག་གི་ཟིང་འཁྲུག་རྣམ་པར་འཇགས། །
པེ་ཐིང་ཕྱོགས་ཀྱི་བང་ཆེན་དག་ནི་རྒྱལ་སར་ལན་གྲངས་དུ་མར་བསླེབས། །
བོད་ཀྱི་བཙན་པོས་མཇལ་འདུམ་སྐབས་སུ་ཡང་བསྐྱར་གཉེན་སློང་ཞུ་འདྲ་ཐོས། །
དབོན་ཞང་མཛའ་མཐུན་དར་དཀར་རིང་མོ་རང་དགར་གཅོད་པ་དཀའ་བར་སྲིད། །

ཞབས་མཆན།
[1] «ཐང་ཡིག»ལས། ཏ་ལི་ཁྲི་ལོ་དང་པོའི་ཟླ་གཉིས་པར་དབྱང་ཅེ་ལ་བོད་དང་མཇལ་འདུམ་བྱེད་དགོས་པའི་བཀའ་བསྩལ། བོད་ཀྱིས་བློན་ཁྲི་འབྲིང(ཤུད་པུ་ཁྲི་འབྲིང་ཁོང་བཙན་ཞུ་བ་དེ་ཡིན་སྲིད)གོང་མའི་ཕོ་བྲང་དུ་མངགས། སྙན་ངག་འདིའི་བརྗོད་བྱ་འདི་རེད་ཅེས«ཏུའུ་ཧྥུའུ་གསུང་རྩོམ་མཆན་འགྲེལ་མ»(杜甫著，(清)仇兆鳌注，秦亮点校，杜甫全集(二册)，1996:1052.)ལས་གསུང་འདུག ལུང་འདིའི་ཁྲོད་ཀྱི་ཏ་ལི་ཁྲི་ལོ་དང་པོ་ནི་སྤྱི་ལོ766ལོར་འཁེལ་བས། དེ་ལྟར་ན་སྙན་ངག་འདི་ཡང་ལོ་དེར་བརྩམས་པར་སྙམ་མོད། ཡང་སུང་ལྷོ་མའི་ཧུང་ཞི་དང་ཧུང་ཧུ་ཕ་བུ་གཉིས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི«ཏུའུ་ཧྥུའུ་སྙན་ངག་སྐོང་འགྲེལ་མ»(杜甫著，(清)仇兆鳌注，秦亮点校，杜甫全集(二册)，1996:1052.)ལས། «ཐུང་ཏེན»དང«ཐང་ཡིག་གསར་རྙིང»བཅས་སུ། ཡུང་ཐའེ་ཁྲི་ལོ་དང་པོའི་ཟླ་གསུམ་པར་བོད་ཀྱིས་འདུམ་རྒྱུའི་རེ་བ་ཞུས་པས། ཙའེ་ཞང་བློན་པོ་ཡོན་ཙའེ་དང་ཏུའུ་ཧུང་ཅན་སོགས་མངགས་ནས་ཞིང་ཐང་དགོན་དུ་བོད་དང་མཇལ་འདུམ་བྱས། མཇལ་འདུམ་གྱི་ནང་དོན་ནི་ཡང་བསྐྱར་གཉེན་འབྲེལ་འཛུགས་པ་ཡིན་ཡང་དེ་ལོ་རྒྱུས་སུ་བཀོད་མི་འདུག་ཅེས་བཤད། འདི་ལས་འབྱུང་བའི་ཡུང་ཐའེ་ཁྲི་ལོ་དང་པོ་ནི་སྤྱི་ལོ765ལ་འཁེལ་བས། དེ་ལྟར་ན་སྙན་ངག་འདི765ལོར་བརྩམས་པར་བྱེད་དགོས། གང་ལྟར། ཡུང་ཐའེ་ཁྲི་ལོ་དང་ཏ་ལི་ཁྲི་ལོ་གཉིས་ཀ་ཐང་ཏའེ་ཙུང་ལི་ཡུས(唐太宗李豫)ཀྱི་ཁྲི་ལོའི་མིང་ཡིན་ཞིང་། ཡུང་ཐའེ་ཁྲི་ལོ་ནི་སྤྱི་ལོ765པ་ནས766པའི་བར་དང་། ཏ་ལི་ཁྲི་ལོ་ནི་སྤྱི་ལོ766པ་ནས779པའི་བར་ཡིན། སྐབས་དེར་ཐང་བོད་བར་དུ་འཁྲུག་རྩོད་ཆེ་ཞིང་། བོད་ཀྱིས་ཐང་གི་རྒྱལ་ས་ཁྲང་ཨན་བླངས་ནས་དམག་ཕྱིར་འཐེན་རྗེས། མཇལ་འདུམ་ཐེངས་འགའ་བྱས་པ་གསལ་ལ། ཡུང་ཐའེ་ཁྲི་ལོ་དང་པོའི་སྐབས་ཀྱི་མཇལ་འདུམ་ནི་སྐབས་དེའི་མཇལ་འདུམ་དང་པོ་ཡིན་པར་ངེས་པས། སྙན་ངག་འདི་ཡང་སྐབས་དེ་ཙམ་ལ་བྲིས་ཏེ། མི་རིགས་མཛའ་མཐུན་དང་རྒྱལ་ཁམས་ཞི་བདེ་བྱུང་བའི་སེམས་ཀྱི་དགའ་སྤྲོ་མཚོན་པར་བྱས་པ་ཡིན་སྙམ།
[2] ནུབ་རོང་ལ་གནའ་དུས་སུ་ཆོན་རོང་སྟེ་ཁྱི་རོང་དུ་འབོད་ཅིང་། ཁྱིའི་རྒྱུད་པ་ཡིན་པའི་རོང་ཞེས་པའི་དོན་དང་། སྐབས་འདིར་བོད་ལ་གོ།
[3] དེང་གི་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་བ་ཙེ་རྫོང(临潭县)གི་ལྷོ་ནུབ་ཏུ་ཡོད། ཚལ་པའི་དེབ་དམར(ཚལ་པ་ཀུན་དགའ་རྡོ་རྗེ། དེབ་ཐེར་དམར་པོ། པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1981：22.)དུ་ཤིང་ཀུན་ཞེས་འབྱུང་བ་དེ་འཇམ་དབྱངས་དར་རྒྱས་ལགས་ཀྱིས(འཇམ་དབྱངས་དར་རྒྱས། «ཐང་བོད་རྒྱལ་རབས་གནད་བསྡུས»དང་འབྲེལ་བའི་གནད་དོན་ཁག་ཅིག་དང་དེའི་ལོ་ཙཱའི་ཁྱད་ཆོས་སྐོར་གླེང་བ། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ། 2024<2>：86.)ལིན་ཐའོ་ཞེས་པའི་ས་མིང་གི་བོད་མིའི་འབོད་སྲོལ་ཡིན་པར་བཤད། དེ་ལྟར་ན་ཤིང་ཀུན་ནི་ལིན་ཐའོ་ཞེས་པའི་ཡུལ་དེའི་བོད་མིང་ཡིན་ནོ། །
[4] དེང་སྐབས་ཆུ་བོ་ཝེ་ཧུ་ཟེར་བ་དེ་ཡིན་ལ། དེ་ནི་རྨ་ཆུའི་ཆུ་ལག་ཆེ་ཤོས་ཡིན་པར་བཤད། ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་ཏེན་ཞི་གྲོང་ཁྱེར་ཝེ་ཡོན་རྫོང་ནས་འབབ་པས་ན་དེ་ལྟར་མིང་ཐོགས་ཤིང་། «བཀའ་ཐང་སྡེ་ལྔ»(གུ་རུ་ཨུ་རྒྱན་གླིང་པས་གཏེར་ནས་བཏོན། བཀའ་ཐང་སྡེ་ལྔ། པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1985：119.)ལས། བོད་དམག་ཤར་ཕྱོགས་རྒྱ་ནག་ཡུལ་དུ་ཕབ། །རྒྱ་ནག་བེ་ཆུའི་རྒྱལ་པོ་ཆེན་པོ་ཡིས། །རང་གི་ཆབ་སྲིད་མངའ་ཐང་བོད་ལ་ཕུལ། །ཞེས་འབྱུང་བའི་བེ་ཆུ་དེ་ཡང་ཆུ་འདི་ཡིན་དགོས་ཏེ། མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས།(མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་གསུང་འབུམ་གྱི་སྨད་ཆ་བཞུགས་སོ། ། སི་ཁྲོན། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2009：315.)ཆེས་ཡ་མཚན་པ་ལ་ཐང་ཡིག་ཏུ། རྒྱ་ནག་གོང་མ་ལ་བེ་ཆུའི་རྒྱལ་པོ་ཞེས་བྲིས་ཏེ། དེ་ཡང་བེ་ཧེ་བྱ་བའི་ཆུ་ཆེན་སན་ཤིའི(陕西)ཡུལ་དུ་འབབ་ཅིང་། སྔོན་གྱི་གོང་མའི་རྒྱལ་ས་ཡང་ཕྱོགས་དེར་ཡོད་འདུག་ཅེས་གསུངས།
[5] སྒྲ་ཡངས་འཇུག་ལྟར་ན་རི་བོ་ལིའུ་ཕན་ཧྲན་ལ་གོ་བ་དང་། སྒྲ་དོག་འཇུག་ལྟར་ན་རི་བོ་ལིའུ་ཕན་ཧྲན་གྱི་རི་ལག་ཅིག་ལ་གོ །
[6] ཀན་སུའུ་ན་རི་བོ་ཁུང་ཐུང་གཉིས་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་ད་ལྟའི་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་ཏེན་ཞི་གྲོང་ཁྱེར་རྨིན་རྫོང་དུ་ཡོད། ཅིག་ཤོས་ནི་ད་ལྟའི་ཀན་སུའུ་ཕིང་ལང་དུ་ཡོད། འདིར་དེ་གཉིས་ལས་གང་ལ་གོ་ཡོད་མིན་མ་ཤེས།
[7] དེང་གི་ཧྲན་ཞི་ཡུའུ་ལིན་ཏེན་པེན་རྫོང་དུ་ཡོད།
[8] ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ས་སྲུང་དམག་སྡེ་ཞིག་གི་མིང་། སྲིད་གཞུང་པེ་ཐིང་ཏུའུ་ཧུའུ་ཧྥུ་སྟེ་ད་ལྟའི་ཞིན་ཅང་ཡུ་གུར་རིགས་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་མུའུ་སར་རྫོང་དུ་ཡོད་ཅེས་ཞུས་ཆེན་ལོ་ཙཱ་པ་འཇམ་དབྱངས་དར་རྒྱས་ལགས་ཀྱིས་གསུངས།(འཇམ་དབྱངས་དར་རྒྱས། རྒྱའི་ཡིག་ཚང་དུ་འཁོད་པའི་བོད་དང་འབྲེལ་བའི་ལོ་རྒྱུས། དེབ་བཞི་པ། ཐང་གི་ལོ་རྒྱུས་གསར་རྙིང་སོགས་སུ་འཁོད་པའི་བོད་ཀྱི་སྐོར། 2015:167.)
[9] དེང་སྐབས་ཧྲན་ཞི་ཞིང་ཆེན(陕西省)གྱི་དཀྱིལ་དབུས་ས་ཁུལ་ལ་གོ་བ་དང་། སྐབས་འདིར་ཐང་གི་རྒྱལ་ས་ཁྲང་ཨན་ཏེ་བཀྲ་ཤིས་ཁྲི་སྒོ་ལ་གོ་སྙམ།
[10] སྐབས་འདིའི་བཙན་པོ་ནི་རྒྱལ་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་ལ་གོ་སྟེ། སྤྱི་ལོ765ལོར་ཏུའུ་ཧྥུའུ་ཡིས་སྙན་ངག་འདི་རྩོམ་པའི་དུས་ནི་བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱི་སྲིད་སྐྱོང་དུས་སྐབས་ཏེ། སྤྱི་ལོ755ལོ་ནས797བར་ལ་འཁེལ་ཡོད་པས་སོ། །
[11] བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་དུ་རྒྱལ་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་སྐབས་སུ་ཐང་ལ་གཉེན་བསླངས་ཚུལ་ཞིག་མི་གསལ་ལ། «ཐང་ཡིག་རྙིང་མ»(འཇམ་དབྱངས་དར་རྒྱས། རྒྱའི་ཡིག་ཚང་དུ་འཁོད་པའི་བོད་དང་འབྲེལ་བའི་ལོ་རྒྱུས། དེབ་བཞི་པ། ཐང་གི་ལོ་རྒྱུས་གསར་རྙིང་སོགས་སུ་འཁོད་པའི་བོད་ཀྱི་སྐོར། 2015：63.)ལས་ཀྱང་། ཡུང་ཐའེ་ཁྲི་ལོ་དང་པོའི་ཟླ་གསུམ་པར་བོད་ཀྱིས་འདུམ་རྒྱུའི་རེ་བ་ཞུས་པས། ཙའེ་ཞང་བློན་པོ་ཡོན་ཙའེ་དང་ཏུའུ་ཕུང་ཅན་སོགས་མངགས་ནས་ཞིང་ཐང་དགོན་དུ་བོད་དང་མཇལ་འདུམ་བྱས། ཞེས་འབྱུང་བ་དང་། «ཐང་ཡིག་གསར་མ»ལས་ཀྱང་མཇལ་འདུམ་བྱས་ཚུལ་ཙམ་ལས། མཇལ་འདུམ་གྱི་ནང་དོན་ཞིབ་ཆ་ཅི་ཡང་མི་གསལ། སུང་ལྷོ་མའི་ཧུང་ཞི་དང་ཧུང་ཧུ་ཕ་བུ་གཉིས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི«ཏུའུ་ཧྥུའུ་སྙན་ངག་སྐོང་འགྲེལ་མ»(杜甫著，(清)仇兆鳌注，秦亮点校，杜甫全集(二册)，1996:1052.)ལས་ནི། «ཐུང་ཏེན»དང«ཐང་ཡིག་གསར་རྙིང»བཅས་སུ། ཡུང་ཐའེ་ཁྲི་ལོ་དང་པོའི་ཟླ་གསུམ་པར་བོད་ཀྱིས་འདུམ་རྒྱུའི་རེ་བ་ཞུས་པས། ཙའེ་ཞང་བློན་པོ་ཡོན་ཙའེ་དང་ཏུའུ་ཧུང་ཅན་སོགས་མངགས་ནས་ཞིང་ཐང་དགོན་དུ་བོད་དང་མཇལ་འདུམ་བྱས། མཇལ་འདུམ་གྱི་ནང་དོན་ནི་ཡང་བསྐྱར་གཉེན་འབྲེལ་འཛུགས་པ་ཡིན་ཡང་དེ་ལོ་རྒྱུས་སུ་བཀོད་མི་འདུག་ཅེས་བཤད། སྐབས་འདིའི་མཇལ་འདུམ་དག་ནི་ཕལ་ཆེར་དམག་འཁྲུག་གི་འཐབ་ཇུས་སུ་སོང་འདུག་སྟེ། ད་ལོར་མཇལ་འདུམ་བྱས་ཀྱང་སང་ལོར་དམག་དྲངས་པ་དང་། དེའི་ཕྱི་ལོར་ཡང་མཇལ་འདུམ་མཛད་པ་སོགས་ཀྱི་ཚུལ་ཐང་ཡིག་གསར་རྙིང་དུ་མང་དུ་འབྱུང་བས་སོ། །དེའི་སྟབས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་དང«ཐང་ཡིག་གསར་རྙིང»སོགས་སུ་མཇལ་འདུམ་གྱི་ཞིབ་ཆ་མ་འཁོད་པ་ཡང་དེར་འབྲེལ་བ་ཡོད་སྙམ། གང་ལྟར་མཇལ་འདུམ་གྱི་སྐབས་སུ་གཉེན་འབྲེལ་འཛུགས་པའི་བློ་ཇུས་ནི་ཡོད་སྲིད་པ་ཞིག་རེད། དེ་བས་ཏུའུ་ཧྥུའུ་ཡིས་སྐབས་དེའི་མཇལ་འདུམ་གྱི་ནང་དོན་རགས་རིམ་ཐོས་ནས་སྙན་ངག་ཏུ་དེ་ལྟར་བྲིས་པ་ཡིན་ངེས་སོ། །ཡང་གཅིག་བཤད་ན། སྙན་ངག་གི་བརྗོད་བྱའི་དོན་ཐམས་ཅད་ལ་བདེན་པའི་ཆ་ངེས་པར་ཡོད་དགོས་པ་ཡང་མ་ཡིན་ཏེ། སྤྱི་ཚོགས་འཚོ་བ་དངོས་ཀྱི་ས་བོན་ཡོད་པ་ཙམ་གྱིས་ཆོག་སྙམ་པས། གཉེན་བསླངས་ཡོད་མེད་ལ་དེ་འདྲའི་དང་དོད་བྱ་དགོས་དོན་ཡང་མེད་པར་འདོད།
[12] ཞང་ནི་ཞང་པོ་ལྟེ་རྒྱའི་ཐང་རྒྱལ་རབས་དང་དབོན་ནི་དབོན་པོ་སྟེ་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ལ་གོ།

སྒྱུར་པ་པོའི་གཏམ།
འགྲེལ་པ།
ཉེ་ཆར་ཁོ་བོའི་གོ་ཐོས་ལྟར་ན། ཆོན་རོང་སྟེ་བོད་ཀྱི་དམག་དཔུང་ཕམ་ནས་མི་མངོན་རྒྱང་རིང་ཡུལ་དུ་བྱེར་ཅིང་བྲོས་པ་དང་། ལིན་ཐའོ་སྟེ་ཤིང་ཀུན་ཡུལ་དུ་ཡང་སྐྱ་དམག་གིས་བཙན་འཛུལ་བྱེད་མི་ཕོད་པ་ཐོས་སྐད། ཆུ་བོ་ཝེ་ཧྲུའེ་སྟེ་བེ་ཆུ་གྱ་གྱུར་རྒྱུ་བ་དང་ཉིན་མོ་ཡིན་ཡང་དྭངས་ཤིང་གཙང་ལ་ལྷོད་འཇམ་ལྡན་པའི་ངང་འབབ། རི་བོ་ལུང་ཧྲན་གྱི་རི་ལུང་ཀུན་ཏུ་སྟོང་ལྷེང་ངེར་གནས་ཤིང་སྟོན་ཁའི་ཆུ་འཛིན་གྱི་བ་དམ་མཐོན་པོ་དལ་བ་དལ་བུར་རྒྱུ། རི་བོ་ཁུང་ཐུང་དང་ཝུའུ་ཡོན་ས་ཆར་ཡང་དམག་འཁྲུག་གི་ཟིང་ཆ་རྣམ་པར་འཇགས་ཤིང་། པེ་ཐིང་ཕྱོགས་ཀྱི་ཕོ་ཉ་ཀོན་ཀྲུང་སྟེ་རྒྱལ་སར་ལན་གྲངས་དུ་མར་བསླེབས། བོད་ཀྱི་བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱིས་ཐང་བོད་འཇམ་འདུམ་སྐབས་སུ་ཡང་བསྐྱར་གཉེན་སློང་བའི་རེ་བ་ཞུ་ཚུལ་འདྲ་ཐོས་ཏེ། ཐང་དང་བོད་ཀྱི་ཞང་དབོན་གྱི་མཛའ་མཐུན་འབྲེལ་བ་དེ་ལས་སླ་མོས་གཅོད་པ་དཀའ་སྲིད་དོ། །

བྱ་དགའ་ཨང་གསུམ་པ་ཐོབ་མཁན་གྱི་ངོ་སྤྲོད།

གསང་བདག་རྒྱལ། ཕ་ཡུལ་མཚོ་སྔོན་འབའ་རྫོང་ཡིན། ད་ལྟ་མཚོ་སྔོན་ཉིན་རེའི་ཚགས་པར་ཁང་སྨྱན་སྦྱོར་གསར་པའི་ལྟེ་གནས་སུ་གསར་འགྱུར་ལོ་ཙཱའི་ལས་ཀ་གཉེར་བཞིན་ཡོད།

བྱ་དགའི་དཔང་ཡིག་དང་རྟགས་མ།

བརྩམས་ཆོས་གསུམ་པ།

ཉེ་ཐོས།

ཏུའུ་ཧྥུའུ་ཡིས་བརྩམས།
གཡང་སྐྱབས་ཚེ་རིང་གིས་བསྒྱུར།

ཉེ་དུས་ཆོན་རོང་[1]རྒྱང་དུ་བྲོས་སྐད་ཐོས། །ཕར་གྱི་རྟ་རྫི་ལིན་ཐོར་[2]བཅར་མི་ཕོད། །
ཝེ་ཆུ་[3]ཀྱ་ཀྱུ་འོད་འགྲོགས་དྭངས་ཤིང་གཙང་། །ལོང་རི་[4]སྟོང་ཞིང་སྟོན་སྤྲིན་མཁའ་དབྱིངས་རྒྱུ། །
ཁཱོང་ཏོང་[5]བོའོ་ཡོན་[6]ཕྱོགས་ཀྱང་ཞི་ཞིང་བདེ། །ཀོན་ཀྲོང་[7]ཕོ་ཉ་པའེ་ཐེན་[8]ཐེངས་མང་རྒྱུ། །
བཙན་པོས་ཡང་བསྐྱར་གཉེན་འདོད་གཏམ་ནི་ཐོས། །ཚ་ཞང་འདུམ་འགྲིག་འདོར་བར་དཀའ་ན་འོས། །

མཆན་འགྲེལ།
[1] རྒྱ་ཡིག“犬戎”ཡི་སྒྲ་བསྒྱུར། གནའ་དུས་སུ་རྒྱ་ནག་གིས་ནུབ་ཕྱོགས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ལ་འབོད་པའི་སྤྱི་མིང་།
[2] ལིན་ཐོ་ནི་རྒྱ་ཡིག“临洮”ཡི་སྒྲ་བསྒྱུར། དེང་གི་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་ཏིན་ཞི(定西)གྲོང་ཁྱེར་གྱི་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་རྫོང་ཞིག་སྟེ། ཐོ་ཧུ་ཆུ་བོ(洮河)དང་ཉེ་པས་ལིན་ཐོ(临洮)ཞེས་ཐོགས་པར་གྲགས།
[3] རྒྱ་ཡིག“渭水”ཡི་སྒྲ་བསྒྱུར། དེང་གི་ཝེ་ཧོ(渭河)གཙང་བོ།
[4] རྒྱ་ཡིག“陇山”གྱི་སྒྲ་བསྒྱུར། “六盘山”ཡང་ཟེར། ཉིན་ཞྭ་དང་ཀན་སུའུ་ཡི་ལྷོ་ཁུལ་དང་། ཧྭན་ཞིའི(陕西)ཡི་ནུབ་ཁུལ་དུ་གནས།
[5] རྒྱ་ཡིག“崆峒”གི་སྒྲ་བསྒྱུར། “崆峒山”སྟེ་དེང་གི་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་ཕིན་ལེང(平凉市)གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་སྤྱི་ལེ༡༢མཚམས་སུ་གནས།
[6] རྒྱ་ཡིག“五原”གྱི་སྒྲ་བསྒྱུར་སྟེ། ལོ་རྒྱུས་སྟེང་ད་ལྟའི་ནང་སོག་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི“五原郡”ལ་གོ།
[7] རྒྱ་ཡིག“关中”གི་སྒྲ་བསྒྱུར་སྟེ། དེང་གི་ཧྭན་ཞིའི(陕西)ཞིང་ཆེན་ཝེ་ཧོ(渭河)གཙང་བོའི་འགྲམ་རྒྱུད་ལ་གོ་ཞིང་། གནས་དེ་ནི་གནའ་བོའི་ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཆབ་དཔལ་རིག་གནས་ཀྱི་ལྟེ་བ་ལྟ་བུ་ཡིན།
[8] རྒྱ་ཡིག“北庭”གྱི་སྒྲ་བསྒྱུར་སྟེ། ༡ གནའ་བོའི་ཞིན་ཅིང་ཕྱོགས་ཀྱི“北庭都护府”ལ་གོ། ༢ གནའ་དུས་ནུབ་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་གྲངས་ཉུང་མི་རིག་ཀྱི་སྤྱི་མིང་གོ།

བྱ་དགའ་ཨང་གསུམ་པ་ཐོབ་མཁན་གྱི་ངོ་སྤྲོད།

གཡང་སྐྱབས་ཚེ་རིང་། ཕ་ཡུལ་མཚོ་སྔོན་མང་རྫོང་བདུད་ཤུལ་ཀླུ་ཚང་ཡིན། ཀྲུང་དབྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་གྱི༢༠༢༤ལོའི་ཤེས་རམས་པའི་ཞིབ་འཇུག་སློབ་མ། ཀྲུང་དབྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་གྱི་སྐབས་དང་པོའི་གནའ་ཡིག་ཆེད་སྦྱོང་འཛིན་གྲྭའི་སློབ་མ།